سرزمین به عنوان نزدیكترین مكان زمینى به بهشت‏شهرتى كهن دارد و مشهور است كه موسى(ع) قوم خود را از مصر بدان جا هدایت كرد. این سرزمین طبق نقلى مورد دیدار حضرت سلیمان(ع) پیامبر قرار گرفته و این پیامبر معبدى را در قله تخت‏سلیمان بنا نهاد.

20 قرن قبل در شرح[1] جغرافیائى هند، از كشمیر نام مى‏برد. مسعودى جغرافى‏دان مسلمان شرح كوتاهى از جغرافیاى تاریخى كشمیر ارائه مى‏دهد اما شرح مفصل مربوط به ابوریحان بیرونى دانشمند مسلمان ایرانى مى‏باشد. زیبایى و جاذبه با صفاى آب و هوایى وفور نعمت و طراوت خاص موجب آن شده كه این بهشت روى زمین در طول ادوار و قرون، مورد تهاجم اقوام و قبایل قرار گیرد و این چشم انداز زیباى كشمیر موجب آن شده تا مردمانش زنج و مصیبت ببینند و اگر كشمیر سرزمین جذابى نبود و اهمیت‏خاصى نداشت‏شاید این قدر به قتل و غارت و تهاجم دچار نمى‏شد. [2]

كشمیر ناحیه‏اى است كوهستانى كه در شمال غربى شبه قاره هند و در دامنه كوههاى هیمالیا واقع است. ناحیه شمال شرقى شامل كوههاى پربرف و سر به فلك كشیده قره قوم مى‏باشد. كشمیر از شمال و شرق به چین، از جنوب به هند، از غرب به پاكستان و از شمال غربى به افغانستان محدود است.

آب و هواى آن بدلیل موقعیت جغرافیائى و شریط كوهستانى معتدل و بسیار مطبوع مى‏باشد. كوههاى صعب العبور این منطقه همچون سد نفوذ ناپذیرى راه هرگونه تجاوز به هند، از راه چین و تبت و راههاى مشابه را مسدود مى‏نماید. از سوى دیگر سرچشمه سه رودخانه بزرگ سند (ایندوس) پنجاب و جهلم در ایالت مزبور قرار دارد و این مسئله در حكم رگ حیاتى در اقتصاد كشاورزى پاكستان به شمار مى‏رود. وجود 95% مسلمان و عوامل مذكور، اهمیت‏سوق الجیشى و استراتژیكى این سرزمین را مشخص مى‏كند. موقع خوب، آب و هواى مناسب و ذخائر فراوان، كشمیر را به تاج هند موسوم كرده است.

در حال حاضر كشمیر 222000 كیلومتر مربع وسعت دارد كه 75% آن یعنى 138992 كیلومتر مربع كه موسوم به جامو و كشمیر است در اختیار هند مى‏باشد. 79778 كیلومتر مربع از آن تحت عنوان كشمیر آزاد در كنترل پاكستان است و مقدار كمى برابر 41500 كیلومتر مربع به كشور چین تعلق دارد كه در جنگ 1962م كه بین چین و هند در گرفت، چین آن را متصرف نمود. كل كشمیر حدود ده میلیون نفر سكنه دارد كه 6 میلیون در جامو و كشمیر (60%) 5/2 میلیون نفر در كشمیر آزاد و بقیه در كشمیر چین هستند. ایالت جامو و كشمیر خود شامل 3 منطقه كشمیر، جامو و لاداخ است اكثر مسلمین درجامو و كشمیر (دره كشمیر) هندوها و سیك‏ها در جامو و اقلیت بودائى با ریشه تبتى در فلات شرق لاداخ هستند. [3] كشمیر بخاطر مناظر زیبا و میراث فرهنگى غنى از سوى اقبال لاهورى به ایران صغیر معروف شد. كوهستان هیمالیا كه در بخشى از آن و میان قله‏هایش كشور كشمیر محصور است به این ناحیه موقع ویژه‏اى داده به گونه‏اى كه این كشور سرزمین رودخانه‏ها و جویبارها و كوهسارها مى‏باشد. در هنگام بهار سراسر خطه كشمیر از گل پوشیده مى‏شود. دومین شبكه رودخانه هند یعنى سند از كشمیر به سوى جنوب روان شده كه بخش اعظم پاكستان را مى‏پوشاند. [4]

با وجود ورود دین اسلام در قرن اول هجرى باین سرزمین، ظهور اسلام تا سال 715 هجرى در كشمیر به تاخیر افتاد در این سال یك نفر ایرانى در لباس قلندران وارد كشمیر شد و به تبلیغ دین اسلام پرداخت زیرا مردم كشمیر به قلندران علاقه خاصى دارند و به همین خاطر از تعلیمات او پیروى نموده و هر روز بر اعتبارش افزوده مى‏شد.اسكندر مقدونى، چنگیزخان و سلطان محمود غزنوى نتوانستند در جریان كشور گشایى، كشمیر را به تصرف درآوردند و فتح آن به نام شاه میرزا سواتى معروف است كه در 735 ه-ق در این سرزمین حكومت اسلامى ایجاد نمود كه تا 991 قمرى دوام آورد. از این تاریخ تا قرن نوزدهم مغولها و بازماندگان تیمورى بر آن اقتدار داشتند. افغانها تا سال 1819م نیز كشمیر را در تصرف خود نگاهدارى مى‏كرده‏اند سپس در اختیار مهارجه رنجیت‏سینگ قرار گرفت. با فوت او و پس از شكست‏سیك‏ها در مقابل قواى انگلیس، این قوم، كشمیر را به انگلیسى‏ها واگذار نمودند. دولتانگلیس نیز در ازاى خدمات، آن را به مهارجا گلاب سینگ فروخت و از آن تاریخ اینخانواده در كشمیر حكومت مى‏كردند این حالت‏یعنى حكومت اقلیتى هندو بر اكثریت مسلمان از سال 1846م تا 1947م ادامه یافت. در این تاریخ، استعمار انگلیس با تقسیم شبه قاره، برنامه‏اى پیاده كرد كه بحران كشمیر را پدید آورد. [5] زیرا به هنگام تقسیم آن، بین دولت‏هاى هند و پاكستان، دولت انگلستان به موجب قانون تفویض استقلال كلیه حقوق خود را به رؤساى امارت نشین‏ها واگذار نموده و به آنان اختیار داده شد كه با توجه به میل مردم تحت امارت خود مى‏توانند به هر دو كشور هند و یا پاكستان ملحق شوند كه كشمیر با توجه به اكثریت مسلمان باید به پاكستان الحاق مى‏یافت ولى این كار صورت نگرفت. در اكتبر 1947م عشایر پاتان واقع در شمال غربى پاكستان با حمایت ارتش پاكستان در كشمیر نفوذ و تا شهر سرى ناگار پیشروى كردند. در این هنگام مهاراجه كشمیر كه از این پیشروى نگران و از مقابله با آنان عاجز مانده بود در 26 اكتبر سال 1947م طى نامه‏اى كه به عنوان «لوردومنت باتن‏»[6] ارسال نمود با استفاده از قانون تعویض استقلال، الحاق سرزمین تحت‏حكومت‏خود را به هند اعلام و ضمن آن تقاضاى كمك نمود كه در 27 اكتبر همان سال، دولت هند به اتكاى این موضوع قواى خود را به كشمیر وارد و نبردى بین عشایر پاكستان و نیروهاى هندى آغاز شد.

در اول ژانویه 1948م دولت هند، طى شكایتى به شوراى امنیت‏سازمان ملل اعلام نمود كه دولت پاكستان با تحریك عشایر، حاكمیت هند را مورد تعرض قرار داده و تقاضا كرد پاكستان از ورود عشایرش جلوگیرى كند اما پاكستان قواى خود را براى كمك به عشایر وارد كشمیر نمود و در نتبجه نبرد مزبور شدت یافت. در چنین حالى شورایامنیت كمیسیون تحقیقى را به ریاست ژنرال ماك ماتن [7] كانادائى به كشمیر اعزام نمود و پس از آن با قطعنامه‏هایى از طرفین درگیر خواستار جلوگیرى از انجام عملیات شد. در این قطعنامه‏ها مقرر شده بود كه دولت پاكستان عشایر را از كشمیر خارج و هند اجازه داد حد اقل قواى لازم را براى حفظ آرامش و برقرارى نظم در كشمیر نگاه دارد.

در قطعنامه 13 اوت 1327ش (1948) و ژانویه 1328ش (1949) سازمان ملل، مقرر شد مناطق مسلمان نشین كشمیر جزو پاكستان و نواحى هندونشین جزو هندستان درآید و جهت مشخص شدن میزان تمایل مردم براى پیوستن به هند یا پاكستان به آراء عمومى در یك جو آرام و محیط بى‏طرفانه مراجعه شود و تا وقتى این كار صورت نگرفته، سرزمین كشمیر نه جزو هندوستان است و نه از آن پاكستان ولى این قطعنامه اجرا نگردید و هندوستان همچنان نیروهاى خود را در كشمیر نگاه داشته است. [8]

در فوریه سال 1954م مجلس مؤسسان كشمیر الحاق این سرزمین را به هندوستان اعلام نمود.[9] و در سال 1963م هند اعلام نمود كه جامو و كشمیر از ایالات این كشور نمى‏باشد. چنین موضعى دو جنگ بین هند و پاكستان را در سالهاى 1965م و 1970م رقم زد. در سال 1972م ذوالفقار على بوتو رئیس جمهور وقت پاكستان قرار داد «سمیلا» را بر سر مسئله كشمیر با هندوستان منعقد كرد كه در آن خط آتش بس به خط كنترل تغییر یافت و این سیاست انفعالى همچنان ادامه دارد.

از آن سوى، مردم كشمیر به مقابله با قواى هندى پرداخته و در شهر پونچ علیه مهاراجه دست به شورش زده و موفق به سرنگونى وى شده و با حمایت پاكستان، كشمیر آزاد را در غرب و جنوب غربى كشمیر بنیان گذاردند. این ناحیه تحت نظارت پاكستان به صورت فدرال و به شكل خود مختار اداره مى‏شود و داراى رئیس جمهور مستقل و دولت و مجلس مى‏باشد كه حكم ریاست جمهورى آن از سوى ریاست جمهورى پاكستان تنفیذ مى‏شود، تا قبل از اوج گیرى بحرانهاى اخیر، جامو و كشمیر به صورت فدرال اداره مى‏گردد ولى با گسترش مبارزات حق طلبانه مردم براى استیفاى حقوق واقعى خود و نجات از سلطه غیر مسلمان این ایالت از حالت فدرال خارج و مستقیما توسط دولت مركزى اداره مى‏شود.

در 5 ژانویه 1990م كه با چهل و یكمین سالگرد صدور قطعنامه سازمان ملل، مصادف بود و از سوى مردم كشمیر، روز كشمیر نامگذارى شده بود تظاهراتى از سوى مسلمین برگزار گردید كه با مقاومت‏سرسختانه پلیس هند مواجه و چندین شهید و مجروح بر جاى گذاشت به دنبال آن اعصابات و تظاهرات موج فزاینده‏اى بخود گرفت و دولت هند با نیروهاى مجهز و تانك و زره پوش به سركوبى شدید مسلمین پرداخت و پس از آن حكومت نظامى اعلام نمود. برخورد خشن مزبور باندازه‏اى بود كهحتى پلیس‏هاى محلى به برخورد نیروهاى پلیس فدرال اعتراض نموده و به تظاهر كنندگان پیوستند.

یكى از علماى ایران كه در كشمیر به اسلام خدمت‏شایان توجهى كرده «میر سید على همدانى‏» مى‏باشد. این مرد كه از مفاخر اسلامى است هزاران شاگرد در كشمیر تربیت كرد كه هر كدام خود استاد شدند. مقام این روحانى فاضل هنوز در كشمیر محترم است و آنجا را زیارت مى‏كنند و همه ساله در روز عاشورا هنگامى كه دستجات عزاداران از آنجا عبور مى‏كنند پرچم‏هاى خود را به حال احترام فرود مى‏آورند.[10]

منبع: www.hawzah.net  با اندكی تصرف .