در متون تاریخی نام سامراء به گونه های مختلفی ثبت شده از جمله : 1 ) سامرّاء 2 ) سامراه 3 ) سامره 4 ) سراء 5 ) سُرَّ من رأی 6 ) سرور من رأی 7 ) ساء من رأی.  

اما معروف ترین این ها همان سُرَّ مَن رَآهُ یا سُرّش مَن رَأی است .سامرا شهری است بین بغداد و تكریت كه در جانب شرقی رود دجله قرار دارد. نام این شهر در اصل «سر من رای» بوده است یعنی «هر كه آن را ببیند شاد می شود.» معتصم، خلیفه عباسی، كه در سال 221 هجری به آبادانی این شهر پرداخت، این نام را برای آن برگزید. بعدها این شهر رو به ویرانی نهاد و به « ساء من رای» (هر كه آن را ببیند ناراحت می‌شود) مشهور شد . اما برخی می گویند از آنجا كه مردم با معتصم خوب نبودند از روی تمسخر سر من رأی را ساء من رأی گفتند  و پس از مدتی به اختصار، «سامرا» نامیده شد. حرم عسكریین ( یعنی امام هادی و امام حسن عسكری ) و قبر نرجس خاتون، مادر امام زمان، در سامرا است.اما نظریات دیگر را نیز بخوانید . برخی از این نام ها ،  به واژه فارسی « سام راه » برمی گردد . گفته اند سام ، پسر نوح ، آن را ساخته و یا از آن گذشته است و یا « سام را » ؛ یعنی شهری كه برای سام ساخته شده است . [1]برخی گفته اند شاید « شام راه » بود ؛ یعنی راهِ شام ، زیرا در گذشته اگر كسی قصد سفر به شام داشت باید از عراق ، بغداد و سامراء عبور می كرد . برخی نیز سامراء را نامی آرامی دانسته اند كه در متون كهن رومی سومرا  [2] نوشته شده است . هم چنین سامره را به معنای « جایی كه برای آن جزیه بگیرند » دانسته اند . [3] از دیگر اسم های این شهر باید به « عسكر » ، « زوراء » ، « تیرهان » و « ناحیه مقدسه » اشاره كرد . « عسكر » نام محله ای خاص در سامراء و به روایتی محل حضور لشكریان بود و به همین دلیل كسانی را كه در سامراء می زیستند گاهی عسكری هم نامیده اند ، اما « تیرهان » در عصر ساسانی و « زوراء » در دوره اسلامی معروف بودند .