فقیه مجاهد، آیت اللّه سیدمصطفی خمینی شخصیتی بود كه به رغم آوازه بلندش در تاریخ انقلاب اسلامی هنوز ناشناخته است؛ بزرگ مردی كه فقه و اجتهاد را در میدان جهاد و هجرت محك زده بود و به حقّ پیش قراولی شهیدان انقلاب زیبنده نام اوست. او مصطفای امام و انقلاب اسلامی است. حاج آقا مصطفی با كوله باری از علوم و معارف نابی كه در مكتب پدر و دیگر بزرگان حوزه آموخته بود، مسیر دشوار مبارزه را پا به پای امام طی كرده بود. شهادتش تندر خروش و فریاد و قیام را در سال 56 در سرتاسر ایران، و بلكه جهان اسلام، به جنبش درآورد.

تولّد 

آیت اللّه سید مصطفی خمینی در سال 1309 ش در شهر مقدس قم چشم به جهان گشود. نامش را به مناسبت نام جدّش مصطفی گذاشتند.

تحصیلات

آیت اللّه سید مصطفی خمینی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه های باقریه و سنایی قم به پایان رساند. علاقه فراوان وی به علوم اسلامی و روحانیت راهنمایی های پدر، موجب گردید كه بعد از اتمام دوران ابتدایی به صف طلاّب حوزه علمیه بپیوندد. او در راه فراگیری علومِ اهل بیت تلاش فوق العاده ای داشت و همین امر باعث شد كه در اندك زمانی به مراتب علمی و فرهنگی چشم گیری دست یابد و در كم تر از شش سال دروس سطح حوزه را نزد استادانی همچون آیات بزرگوار شیخ مرتضی حائری، شهید صدوقی، سلطانی و شیخ عبدالجواد اصفهانی به پایان رسانَد.

وی بعد از شش سال تحصیل دروس سطحِ حوزه، در 22 سالگی به دوره تخصّصی خارج اصول و فقه وارد شد و از محضر استادان بزرگواری همچون آیات عظام حجّت، بروجردی، محقّق داماد، امام خمینی، شاهرودی، خوئی، محمد باقر زنجانی و محسن حكیم بهره برد و در 27 سالگی به درجه اجتهاد نائل گردید.

استعداد و نبوغ

حاج آقا مصطفی خمینی از جمله بهترین شاگردان حضرت امام بود. وی از چنان هوش سرشاری برخوردار بود كه علاوه بر فقه و اصول، در علوم معقول و فلسفه و كلام نیز در اندك زمانی به مراتب بالای علمی دست یافت. او منظومه حكمت را نزد یكی از استادان فلسفه آموخت و بلافاصله به تدریس آن پرداخت و طولی نكشید از استادان برجسته حكمت شناخته شد. او اسفار را از علاّمه مرحوم سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و علاّمه عالی قدر سید محمّد حسین طباطبایی فرا گرفت. به بركت هوش سرشار و استعداد فوق العاده ای كه داشت هنوز به سی سالگی نرسیده بود كه در دانش های معقول و منقول از جمله افراد صاحب نظر حوزه شد.

تألیفات 

سید مصطفی خمینی از نوابغ و برجستگان حوزه های علمیه بود كه در زمان كوتاهی در عرصه علم و عمل به مدارج عالی نائل شد. وی در كنار تحصیل و تدریس علوم اسلامی در فرصت هایی كه پیش می آمد به تألیف و نگارش می پرداخت هر چند به قول برادر بزرگوارشان مرحوم حاج سیداحمد خمینی، «متأسفانه سید مصطفی پس از اتمام مراحل لازم و آغاز تقریر و بیان نظریات علمی و اجتهادی خود به شهادت رسید»، اما در زمینه های مختلف كتاب های ارزنده ای را به یادگار نهاده است كه از جمله آنهاست: 1. تفسیر قرآن در چهار جلد (ناتمام)؛ 2. تحریرات فی الاصول (3 جلد)؛ 3. قواعد الحكمیه: حاشیه و تعلیقه بر اسفار ملاصدرا؛ 4. حاشیه بر هدایه ملاصدرا؛ 5. حاشیه بر طبیعیات اسفار ملاصدرا؛ 6. حاشیه بر مبدأ و معاد ملاصدرا؛ 7. حاشیه بر بخش هایی از عروة الوثقی؛ 8. القواعد الرجالیه؛ 9. حاشیه بر خاتمه مستدرك الوسائل.

طبق آنچه در ویژه نامه شماره 81 و 82 مجله حوزه آمده است، شماره آثار مرحوم آیت اللّه شهید مصطفی خمینی به بیش از چهل عنوان كتاب می رسد.

مبارزات سیاسی 

حاج آقا مصطفی خمینی در دامن مكتبی بزرگ شده بود كه سیاست در آن عین دیانت به حساب می آید. لذا از همان روزهای اول دوره جوانی به دنبال پدر بزرگوارش در این مسیر قدم نهاد و با كمال جدیت و تلاش مشغول فعّالیت شد. او از سویی تحت تأثیر شخصیت نستوه پدر بزرگوارش حضرت امام خمینی رحمه الله قرار داشت و از سویی دیگر به سبب شناخت عمیق و متفكّرانه ای كه نسبت به مسائل سیاسی و فرهنگی روز كشور و جهان داشت، از همان سال های نوجوانی و جوانی به سوی مبارزات سیاسی كشیده شد و توانست در روند حركت پیروزمندانه انقلاب اسلامی ایران نقش مهمّی را ایفا نماید. او كوشید تا در تمامی سال های زندگی دست از جهاد و مبارزه برنداشته و همواره در مسیر حمایت از دین و احكام الهی گام بردارد. ایشان در آغاز جوانی با فداییان اسلام آشنا شد و با بنیان گذاران آن رابطه ای صمیمی داشت.

وی بعد از دستگیری حضرت امام رحمه الله در 15 خرداد سال 42، نقش بسزایی در به حركت درآوردن نیروهای مردمی داشت و قیام غرورانگیز مردم قم را رهبری كرد و با این فریاد كه «مردم، خمینی را گرفتند» همه را بر ضدّ حكومت پهلوی بسیج نمود. او در تبعیدگاه تركیه افزون بر یاری امام، پیام رسان نهضت اسلامی بود و از هر فرصتی كه به دست می آمد، برای هدایت و مبارزه و افشاگری استفاده می كرد.

 مبارزه در زمان تبعید 

مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی رحمه الله حتی در روزگاری كه در عراق و نجف اشرف دوره تبعید را می گذراند در مقابل جنایت های استكبار جهانی به رهبری آمریكای جهان خوار و صهیونیست ها و دستگاه جبّار شاه و دولت بعث عراق سكوت نكرد و افزون بر مبارزه با نظام شاه از مبارزه با نظام بعث عراق نیز غافل نشد. فعّالیت های ایشان به حدّی بود كه سبب شد در 21 خرداد سال 48 از طرف حزب بعث دستگیر شده، به بغداد برده می شود و رئیس جمهور عراق، حسن البكر، به او هشدار می دهد كه در صورت ادامه مخالفت، نظام عراق ناچار به تصمیمی خواهد شد كه موجب ناراحتی پدر بزرگوار او شود.

 سیر و سلوك

فقیه ربّانی سید مصطفی خمینی مبارزه با شیطان درونی را لازم می دید و تقوا و پرهیز از تبعیت هوای نفس را بزرگ ترین جهاد می شمرد. او علاوه بر تحصیل دانش، رسیدن به قرب الهی را در توسّل به اهل بیت، علیهم السلام ، می دید و حلّ همه مشكلات را در توسّل به ائمه می دانست. و در این راه همه مشكلات را به جان می خرید. از جمله برای زیارت امام حسین علیه السلام سالانه چندبار مسافت قریب به صد كیلومتر فاصله نجف و كربلا را پیاده می پیمود.

شهادت مظلومانه

وقتی حكومت های ایران و عراق نتوانستند فعالیت های سیاسی حاج آقا مصطفی را متوقّف كنند و وجودش را خطری جدّی برای حكومت هایشان تشخیص دادند، به فكر عملی كردن تهدیدهای خود افتادند و سرانجام در روز یكشنبه اوّل آبان 1356 ش، در حالی كه بیش از 47 بهار از عمر او نمی گذشت، به طرز مشكوكی او را مسموم كردند و به شهادت رساندند. مرحوم حاج سید احمد خمینی در این باره می فرمایند: «آنچه می توانم بگویم و شكی در آن ندارم این كه ایشان را شهید كردند؛ زیرا علامتی كه در زیر پوست بدن ایشان روی سینه، روی سر و دست و پا و صورت ایشان بود، حكایت از مسمومیت شدید می كرد و من شكی ندارم كه او را مسموم كردند. اما چگونه این كار صورت گرفته، نمی د انم. ولی همین قدر بگویم كه ایشان چند ساعت قبل از شهادت در مجلس فاتحه ای شركت كردند كه در آن جا بعضی از ایادی رژیم پهلوی دست اندركار دادن چای و قهوه بوده اند»

آیت اللّه مصطفی خمینی در نگاه امام

حضرت امام خمینی رحمه الله در توصیف حاج آقا مصطفی فرمودند: «من امید داشتم كه این مرحوم (حاج آقا مصطفی) شخص خدمت گذار و سودمند برای اسلام و مسلمین باشد، ولی «لارادَّ لَقضائِهِ وَ اِنَّ اللّهَ لَغَنی عَنِ العالمین»؛ تقدیر الهی چیز دیگری بود و هیچ امری نمی تواند قضا الهی را مانع گردد»

علاّمه سید مصطفی از نگاه بزرگان 

حضرت آیت اللّه بهاءالدینی رحمه الله

آیت اللّه بهاءالدینی رحمه الله درباره حاج آقا مصطفی خمینی می فرمودند: «آیت اللّه حاج آقا مصطفی خمینی دانش های عقلی و نقلی و سیاست اسلامی و دینی را در جوانی یاد گرفته و به جایی رسیده بود كه از نخبگان زمان ما، بلكه عصرها و زمان ها، بود. درست گفتار و نیك سیرت بود. با كمال زیركی و هوشیاری به نفوس آگاهی داشت. در انقلاب اسلامی و حوادث آن نقش بسیار ارزنده ای داشت»

مقام معظّم رهبری حضرت آیتاللّه خامنه ای

مقام معظم رهبری در تجلیل از شخصیت حاج آقا مصطفی می فرمایند: «سید مصطفی خمینی یكی از شخصیت های بالقوّه و بالفعل اسلام بود. او شخصیتی همه جانبه داشت و چنین به نظر می رسید كه همه خصوصیات مثبت در وجود ایشان در حال رشد و ترقّی است. بنده ایشان را به عنوان یك چهره برجسته حوزه علمیه قم از سال های قبل می شناختم و تجلیل از مقام [و] منزلت وی در واقع احترام به حضرت امام رحمه الله و تجلیل از ارزش های اسلامی و انقلابی محسوب می شود»

لطف خفّی

سید مصطفی خمینی پروانه ناآرام خورشید انقلاب بود. همه جا و در همه حال یار و فدایی پدر بود. سید مصطفی در كنار امام هم جان می گرفت و هم نور می یافت و هم هستی اش را در پیكره به ضعف نشسته انقلاب پانزده خرداد تزریق می نمود. لذا خون سید مصطفی جان انقلاب می شود و شهادتش الطاف خفیه الهی را بر این ملّت فرو می بارد و در یك كلام شهادت این امید آینده اسلام، خود، عامل حیات دوباره انقلاب اسلامی می شود.

منبع :www.tebyan.net