جدّ آیت‌الله مسجد شاهی، علامه شیخ محمدتقی اصفهان متوفای 1348 ق است كه از شاگردان آیت‌الله وحید بهبهانی بود. آیت‌الله اصفهانی از مدرسان بزرگی بود كه آیت‌الله میرزای شیرازی دوم صاحب حكم جهاد علیه انگلیس (ثورالعشرین) و شهید سیدحسن مدرس از شاگردان ایشان بودند.

تحصیلات

آیت‌الله مسجد شاهی بعد از اتمام تحصیلات سطوح عالی حوزه در عتبات عالیات از محضر بزرگان آن دیار كسب فیض نمود. ایشان در سامرا از محضر آیت‌الله شیرازی بزرگ صاحب فتوای تحریم تنباكو و آیت‌الله سیدمحمد طباطبائی فشاركی اصفهانی استفاده كرد و در نجف اشرف از محضر سید محمدكاظم طباطبائی یزدی صاحب عروة‌الوثقی و آیت‌الله محمدكاظم خراسانی معروف به آخوند خراسانی صاحب كفایة‌الاصول بهره‌مند شد. ایشان در دوران تحصیل از دوستان صمیمی و هم مباحثه آیت‌الله عبدالكریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بودند.1

آیت‌الله مسجدشاهی در سامرا از محضر آیت‌الله شیرازی بزرگ (صاحب فتوای تنباكو) استفاده كرد و در دوران تحصیل، هم‌مباحثه آیت‌الله عبدالكریم حائری (مؤسس حوزه علمیه قم) بود

تدریس آیت‌الله مسجد شاهی در قم

این شخصیت برجسته علمی اصفهان در اوائل 1344 ق در میان استقبال گرم علما و آیت‌الله حائری یزدی وارد قم شدند و در مدرسه علمیه فیضیه به تدریس فقه و اصول فلسفه و ادبیات همت گماشت.

آیت‌الله حائری در كلاس درسش از علم و فضل و اخلاق و بزرگواری آیت‌الله مسجد شاهی می‌گفت و شاگردانش را تشویق به حضور در محضر ایشان می‌نمود.

علامه مسجد شاهی بعد از یك سال تدریس در قم به زادگاهش اصفهان مراجعت كرد. بعد از مدت كمی، در سال 1345 همراه با عمویش آیت‌الله نورالله اصفهانی و علمای دیگر، در اعتراض به بعضی از قوانین دولت رضا شاه از اصفهان خارج شد و به قصد تحصن در قم به راه افتادند. آیت‌الله حائری و علما و مردم قم به استقبالشان رفته و آنها را با احترام به قم آوردند. آیت‌الله مسجد شاهی در مدت تحصن در قم، اقدام به تدریس طلاب حوزه علمیه قم نمود.

امام خمینی نزد علامه اصفهانی در فقه، كتاب مكاسب محرمه، مبحث غنا را خواند و نوشته‌های این درس را از بهترین دست‌نوشته‌های خود می‌دانست.

آیت‌الله گرامی فرمود: بنده به واسطه امام خمینی كتاب غنای آیت‌الله مسجد شاهی را گرفتم و استنساخ نمودم و الآن نزدم موجود است.2

در علم اصول، امام خمینی از محضر آیت‌الله مسجد شاهی مبحث الفاظ، در علم فلسفه، فلسفه اسلامی و نقد فلسفه داروین نوشته علامه ذوفنون مسجدشاهی را خواند و در ادبیات، عروض و قوافی را از محضرش كسب فیض نمود. نسخه خطی كتاب عروض و قوافی امام خمینی كه حاصل درس این كلاس بود، توسط آیت‌الله سبحانی استنساخ شد3 و امروز در كتابخانه تخصصی امام خمینی موجود است.

امام خمینی از این دریای مواج علوم، علم‌الحدیث را بهره‌مند شد و از ایشان اجازه روائی دریافت نمود و در كتاب شرح چهل حدیث خویش، آیت‌الله مسجد شاهی اصفهانی را با عنوان علامه متكلم، فقیه اصولی، ادیب متبحر شیخ محمدرضا آل علامه شیخ محمدتقی اصفهانی نام بردند.4

امام خمینی برای علامه اصفهانی ارزش زیادی قائل بود و می‌فرمود: مرحوم مسجدشاهی مرد با فضیلت و عالمی بود. سرعت بیان ایشان مانع فهمیدن كامل مطالب بلند و رفیع علمی دروس ایشان می‌شد. با آنكه آیت‌الله حائری یزدی از ایشان تقدیر فراوان نمود، اما مشكل سرعت بیان، مانع رونق درسشان شد، ولی من از افراد ثابت و استوار درس ایشان بودم؛ تا ایشان در قم بود، از محضرشان بهره گرفتم.5

تألیفات

از آیت‌الله مسجد شاهی اصفهانی سی اثر به یادگار ماند ولی فقط كتابهای وقایة الاذهان، نقد فلسفه داروین، امجدیه و دیوان اشعار، به چاپ رسیده است.

رحلت

علامه مسجد شاهی در 1362 ق در زادگاهش، چشم از جهان فرو بست و در تخت فولاد اصفهان، در بقعه خانوادگی به خاك آرمید6 و با خود جهانی از علم و فضیلت و ادب و تقوا را برد.

پی‌نوشتها:

1. شریف رازی، محمد، آثار الحجه، ج 1، قم، مؤسسه مطبوعاتی دارالكتاب، سوم 1332، ص 77، امام خمینی، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، اول 1371، (پاورقی) ص 28.

2. احمدی، محمدرضا، خاطرات آیت‌الله گرامی، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامی، اول 1381، ص 181.

3. ضیائی علی اكبر، نهضت فلسفی امام خمینی، تهران، عروج، اول 1381، ص 12.

ـ ستوده امیررضا، پا به پای آفتاب، تهران، پنجره، ویرایش دوم 1380، ج 4 ص 194 و 193، 73 و ج 3 ص 220 و 219.

4. شرح چهل حدیث، پیشین، ص 3.

5. آثارالحجه، ج 1، پیشین، ص 78 و 77.

6. استادی، رضا، چهل مقاله، قم، كتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، اول 1371، ص 688.

منابع و مأخذ:

1. امام خمینی، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، اول 1371.

2. احمدی محمدرضا، خاطرات آیت‌الله گرامی، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامی، اول 1381.

3. استادی، رضا، چهل مقاله، قم، كتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، اول 1371.

4. ستوده امیررضا، پا به پای آفتاب، تهران، پنجره، ویرایش دوم 1380.

5. شریف رازی، محمد، آثار الحجه، قم، مؤسسه مطبوعاتی دارالكتاب، سوم 1332.

6. ضیائی علی‌اكبر، نهضت فلسفی امام خمینی، تهران، عروج، اول 1381.