عالم ربانی و فقیه متقى، میرزا مهدی اصفهانی از فقهای نامدار و چهره‌های ماندگار حوزه علمیه خراسان به شمار می‌آید. ایشان در یكی از خانواده‌های نیك اصفهان دیده به جهان گشود و در 9 سالگی سایه پرمهر پدر را از دست داد، اما تحت حمایت و محبت‌های مادر، به تحصیل علوم دینی پرداخت. او پس از فراگیری مقدمات و ادبیات، عازم حوزه علمیه نجف‌اشرف شد و پس از تكمیل دروس سطح متعارف حوزه، در اولین دوره درس خارج اصول استاد بزرگ، میرزای نائینی شركت كرد. در این درس كه گاهی سه ساعت طول می‌كشید دیدگاه‌های اصولی و فقهی شیخ اعظم انصاری قدس‌سره به‌خوبی تبیین و نقادی می‌شد.

در جستجوی حقیقت

میرزا مهدی به موازات تلاش‌های علمى، به بعد اخلاقی و سیروسلوك عرفانی نیز ادامه داد و از محضر نورانی اساتید فرهیخته و مهذبی چون: شیخ محمد بهاری همدانى و سیدعلی آقا قاضی استفاده كرد و به مراحل بالایی از عرفان دست یافت. آنچه این فرزانه پارسا بدان دست یافت حاصل توسلاتی بود كه در جستجوی حقیقت علم و معرفت، به آستان مبارك حضرت حجت عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌الشریف نمود، حاصل اشك‌های ریخته شده برریگ‌های مسجد سهله و زمزمه: دست از طلب ندارم تا كام من برآید بود كه سرانجام كام دل برآمد و دیدار معشوق نصیبش شد، و با ارائه لوحی روشن به این عبارت: طلب المعارف من غیر طریقنا اهل‌البیت علیهم‌السلام مساوق لانكارنا... به وضوح به آن تشنه كام معارف، القا می‌شود كه حقیقت معرفت را از كجا و چگونه باید یافت.

مدارج علمی میرزای اصفهانی

پس از سال‌ها تهذیب نفس و پارسایی و انس با ملكوت، در حالی كه به افكار بلندی در حكمت و عرفان رسیده و مقامات علمی و اخلاقی‌اش به تصدیق حضرات اعلام حوزه علمیه نجف رسیده بود، عزم بازگشت به ایران كرد، اجازه اجتهادی كه میرزای نائینی برای میرزا مهدی اصفهانی نوشته است، تا حدودی مراتب علمی و اخلاقی ایشان را آشكار می‌كند، در فرازهایی از آن چنین آمده: العلم العلام و المهذب الهمام ذوالقریحة القویمه و السلیقة المستقیمة و النظر الصائب و الفكر الثاقب عماد العلما و صفوة الفقها و الورع التقی و العدل الزكی ... فلیحمدلله سبحانه و تعالى...

هم‌چنین سه تن از مراجع بزرگ تقلید آن زمان، آیات عظام آقا ضیاءالدین عراقى، سیدابوالحسن اصفهانی و حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی با حاشیه بر آن اجازه نامه، مراتب فضل و مقامات علمى، تحقیقی میرزای اصفهانی را تأیید كردند. ‌ ‌

اقامت در مشهد مقدس مرحوم میرزا در سال 1340 قمری به ایران مراجعت كرد و در ارض اقدس طوس، در مجاورت حرم ملكوتی علی‌بن‌موسی الرضا علیه‌آلاف‌التحیةوالثناء اقامت گزید. وجود این عالم وارسته و مهذب، در حوزه علمیه خراسان غنیمتی به شمار می‌رفت. ایشان با تدریس تحقیقی خارج اصول و تربیت طلاب، تحول بزرگی در آن حوزه ایجاد كرد. شاگردان آن عالم ربانی به خوبی دریافتند كه راه وصول به حقایق، منحصر به طریق خالص قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام و توسل عمیق و معرفت‌جویانه به ساحت قدس راسخان در علوم قرآن و حقایق الهی است. از بركات انفاس قدسی آن استاد فرزانه، استعدادهای بسیاری شكفت و خیل عظیمی از طالبان علم و معرفت به زیور علم و عمل مزین گشتند.

ویژگی‌های اخلاقی

مرحوم میرزا مهدی اصفهانی از اخلاق و روحیات والایی برخوردار و انسانی زاهد، وارسته و بسیار مهربان بود، احترام زیادی برای سادات حتی برای كودكانشان قایل بود و از آنها درخواست شفاعت می‌كرد، منزل ملكی نداشت و با عائله زیاد در منزل استیجاری كوچكی زندگی می‌كرد. برخی مریدان معظم‌له، خواهش كردند تا اجازه دهند كه منزلی برایشان تهیه كنند، ایشان فرمود: همین منزل استیجاری برای من كافی است. وقتی كه اصرار كردند منزلی هست بیایید و ببینید، می‌روند منزل را می‌بینند و می‌گویند: دو روز دیگر صبر كنید، جواب خواهم داد. بعد از دو روز، میرزا وفات می‌كند و خرید منزل هم منتفی می‌شود. ‌ ‌

كرامات

در مورد میرزا مهدی اصفهانی كرامات بسیاری نقل شده است، از جمله ایشان وقتی در مدرسه نواب مشهد درس می‌گفت، شخصی به‌نام آقای خادم می‌گوید: وارد مدرسه شدم، و با خود می‌گفتم: ای خدا كجا هستى، كجا می‌شود تو را دید؟ چون مقابل میرزا رسیدم كه مشغول درس دادن بود، به طرف من نگاهی كرد شاگردان ایشان متوجه نشدند كه میرزا به من توجه دارد گفت: خداوند، تصور نمی‌شود. او منزه و مبرا از خیالات توست، این افكار باطل است. از او بخواه خودش را به تو بشناساند. ‌ ‌

ارتحال

و سرانجام مرحوم میرزا مهدی اصفهانی پس از عمری عبودیت و تربیت نفوس و ترویج مكتب خالص قرآنی در پرتو شمیم جان پرور ولایت حضرت مهدی عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌الشریف، مهیای سفر آخرت شد. روز پنجشنبه پیش از رفتن به حمام مقبره، كه در نزدیكی منزلش بود، با تمامی اهل منزل، خداحافظی كرد و از همه حلالیت طلبید، سپس به حمام رفت بدنش را شستشو داد و از حمام خارج شد، اما در محل رختكن حمام، سكته عارضش شد و این چنین راحت و سبكبال به سرای جاوید و لقای محبوب شتافت. روز بعد، شاگردان و ارادتمدان ایشان پیكر آن اسوه علم و عمل را در برگرفتند و پس از مراسم تغسیل و تكفین در حالی كه بدن مطهر، برای تشییع و تدفین در جوار بارگاه ملكوتی حضرت رضا علیه‌السلام آماده می‌شد و بزرگان اهل علم و اساتید حوزه علمیه خراسان حضور داشتند، حضرت آیة الله حاج سید یونس اردبیلی از مراجع بزرگ تقلید و امام جماعت حرم مطهر، بالای چهار پایه‌ای ایستاد و گفت: آقایان، توجه كنید من یك خاطره‌ای از مرحوم میرزا دارم كه تا به حال، حق ابراز آن را نداشتم، اما الان آن را برای شما می‌گویم. در یكی از شب‌های سرد زمستان، از منزل بیرون آمدم تا طبق معمول هر شب، به حرم حضرت امام رضا علیه‌السلام بروم. چون ساعت نداشتم، احساس كردم كه خیابان، خلوت است و هنوز اذان صبح نشده است، مردد بودم برگردم به منزل یا بروم به طرف حرم، كه دیدم آقایى، عبا بر سركشیده به طرف حرم می‌رود. من هم پشت سر آن آقا رفتم، ایشان به درب بست بالا رسید، درب باز شد من هم رفتم، به درب صحن كهنه رسید، درب باز شد من هم پشت سر ایشان رفتم، ایشان وارد حرم شد و عبا را از سر برداشت و به دوش كشید و كفش‌ها را برداشت، همین كه صورت را برگرداند، مرا دید و گفت: سیدیونس تو این جا چه می‌كنى؟ گفتم: آق من از بالا خیابان، پشت سر شما بودم، ایشان فرمود: تا من زنده‌ام راضی نیستم این راز را فاش كنید. حالا دلت می‌خواهد به مزارهای دیگر ائمه علیهم‌‌السلام بروی و زیارت كنى؟ گفتم: بله، مرا به مدینه، نجف، كاظمین، سامرا و كربلا برد، نزدیك اذان صبح در حرم مطهر حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام بودیم كه مرحوم میرزا رو كرد به من و گفت: برگردیم كه شما به نماز صبح برسید، یك وقت نگاه كردم، دیدم در بالای سر مرقد مطهر حضرت امام رضا علیه‌السلام قرار داریم و آقا میرزا مهدی اصفهانی رفت و من هم نماز صبح را با جماعت خواندم.

روح ملكوتی‌اش با اهل‌بیت علیهم‌السلام محشور باد

منابع: گلشن ابرار، 3