ولادت

حكیم و عارف بزرگ وار جهانگیرخان قشقایی، به سال 1243 ق در وردشت سمیرم چشم به جهان گشود. پدرش محمدخان، مردی با كمال و بزرگ منشْ از ایل قشقایی به شمار می رفت. آن حكیم فرزانه، در اوایل عمر چند سالی در همان زادگاهش به تحصیل پرداخت و قدری كه از عمرش گذشت، به حركت با طایفه روی آورد و در ایل قشقایی بیش تر به نواختن تار و شاهنامه خوانی مشغول بود. ولی از آن جا كه استعداد، قابلیت و فطرتی پاك داشت، پس از آن كه مدتی از عمرش گذشت، خواستار تحصیل شد.

به سوی عالم معنا

در یكی از تابستان ها كه ایل قشقایی به ییلاق سمیرم رفته بود، مرحوم جهانگیرخان نیز مانند سایر افراد ایل كه برای خرید و فروش و رفع حوایج شخصی خود به اصفهان می رفتند، به اصفهان رفت و در ضمن می خواست تارش را هم كه شكسته بود، تعمیر كند؛ ازاین رو از شخصی سراغ تارسازی را گرفت. آن مرد علاوه بر آن كه او را راهنمایی كرد، به وی گفت: «برو علم و دانش بیاموز كه بهترین كار است». این گفته آن شخص چنان تأثیری بر جهانگیرخان گذاشت كه به یك باره از ایل خود جدا شده و در مدرسه صدر اصفهان حجره ای برای خود برگزید و به تحصیل علم و دانش و سیر و سلوك پرداخت و به مقام و منزلتی رسید كه بزرگان از نقاط مختلف برای بهره بردن از محضرش راهی اصفهان می شدند.

صفای باطن

علت اصلی گرایش حكیم قشقایی به عالم معنا و پرداختن به تحصیل علم و دانش، همان پاكی فطرت و صفای باطن بود. آری، اگر چه پس از راهنمایی آن شخص حكیم و ناصح كه ایشان را به علم آموزی تشویق كرده بود، مرحوم قشقایی به گروه اهل علم و معرفت پیوست، ولی اگر فطرت پاك و روح حقیقت طلب، جهانگیرخان نبود، چنین تحولی در زندگی اش در چهل سالگی غیرقابل تصور بود؛ چون بسیارند سیاه دلانی كه نه تنها امر به معروف بر دل تارشان اثر ندارد، بلكه برجانشان هم سنگینی می كند، ولی مرحوم قشقایی بلافاصله بعد از شنیدن نصیحت آن مرد تحت تأثیر قرار گرفته و به دنبال علم آموزی می رود.

مسند تعلیم

پس از آن كه حكیم قشقایی علوم مختلف را فراگرفت، بساط تعلیم و آموزش را در مدرسه صدر اصفهان گسترد و بزرگان از نقاط مختلفْ برای درك محضر او راهی اصفهان شدند. حكیم جهانگیرخان در زمینه حكمت و فلسفه، به ویژه فلسفه ملاصدرا صاحب نظر بود و در این زمینه، شاگردان بزرگی تربیت كرد. آن بزرگ وار روزهای پنجشنبه و جمعه، ریاضی و هیأت تدریس می كرد. و گاهی نیز به تدریس نهج البلاغه می پرداخت و آن را با حكمت در می آمیخت.

تدریس فقه و اصول ایشان هم بسیار مورد توجه طلاب قرار می گرفت. و خلاصه این كه حكیم قشقایی در كلیه سطوح درسی حوزه و در رشته های مختلف به تدریس و تعلیم پرداخت و شاگردان بزرگی تربیت كرد.

شاگردان حكیم قشقایی

از جمله این بزرگان، می توان به مرحوم آیت اللّه العظمی بروجردی مرجع بزرگ شیعه، مرحوم آقاضیاءالدین اراكی، حكیم و علامه بزرگ حاج آقا رحیم ارباب، حكیم میرزا محمدباقر امامی، آیت اللّه سید ابوالحسن اصفهانی، آیت اللّه شیخ حسن علی اصفهانی، عارف بزرگوار میرزا محمد علی شاه آبادی، آیت اللّه سید حسن مدرس، علامه بزرگ وار میرزا محمد حسن نایینی و صدها عالم و عارف دیگر اشاره كرد.

همت بلند

این مرد الهی بعد از چهل سالگی كه طبیعتا نیروی جوانی اش از كف رفته بود، به كسب علم و دانش روی آورد.

در حقیقت توان دست یافتن به مراحل عالی علمی، در زمانی امكان پذیر است كه انسان در بهار عمر و دوران نشاط زندگی باشد، ولی این بزرگ مردْ با همت عالی اش؛ این راه را پیمود و به مراتب عالی علم و دانش و سیر و سلوك دست یافت.

حكیم قشقایی در كلام بزرگان

استاد شهید مرتضی مطهری درباره شخصیت و جایگاه علمی و معنوی حكیم قشقایی چنین می نویسد: «مرحوم خان، علاوه بر مقام علمی و فلسفی، در متانت و وقار و انضباط اخلاقی و تقوا نمونه بوده است. تا آخر عمر در همان لباس عادی اول خود باقی بوده و فوق العاده مورد ارادت شاگردان و آشنایان بوده است.»

هم چنین مرحوم شیخ عباس قمی مؤلف كتاب مفاتیح الجنان در احوالات این حكیم فرزانه چنین بیان می كند:

«حكیم قشقایی عالمی جلیل و فاضلی دانا بود كه در علوم معقول و منقول و در عرفان به كمال رسیده بود. او در علم و عمل به جایی رسید كه بزرگان از شهرهای دیگر به حوزه درسش می آمدند».

اساتید حكیم قشقایی

بزرگ ترین استاد حكیم قشقایی، علامه محمد رضا قمشه ای بود كه در زمینه حكمت و فلسفه سرآمد زمان خویش به شمار می آمد و مرحوم قشقایی از محضر او استفاده فراوانی برد تا این كه خود نیز یكی از بزرگ ترین اساتید فلسفه در عصر خویش شد. ایشان در زمینه فقه و اصول از محضر اساتیدی چون حاج ملاحسین علی تویسركانی، حاج شیخ محمدباقر نجفی و میرزا محمد حسن نجفی استفاده ها برد و نیز علم طب را از طبیب معروف اصفهان، آخوند ملاعبدالجواد خراسانی آموخت. از این رو ایشان علوم مختلف را در خود گرد آورد و پس از آن، در مدرسه صدر اصفهان بساط تعلیم و ارشاد گسترد و شاگردان بزرگی از خود به یادگار گذاشت.

انسان واقعی

حاج آقا رحیم ارباب كه یكی از شاگردان برجسته حكیم جهانگیرخان بود، درباره احوالات ایشان می نویسد: «حكیم قشقایی جامع حكمت و عرفان و معقول و منقول بود. ایشان بسیار خوش اخلاق و نسبت به طلاب بسیار مهربان و در تربیت آن ها كوشا بود».

حكیم گران مایه، مرحوم جهانگیرخان قشقایی، پس از 85 سال عمر با بركت كه در واقع 45 سال آن رابه تحصیل، تدریس و جهاد با نفس و سیر الی اللّه گذراند، در شب سیزدهم ماه مبارك رمضان سال 1328 ق در اصفهان دعوت حق را لبیك گفت و پرنده روح پاكش به سوی بهشت ابدی پركشید.

از آن جا كه حكیم قشقایی امور كفن و دفن خود را به دوست و یار همیشگی اش، مرحوم آخوند كاشی واگذار كرده بود، او نیز بنا به وصیت آن حكیم فرزانه، پیكر مباركش را در حالی كه همه چشم ها، به ویژه شاگردان مكتبش اشك ریزان بود، در تخت فولاد اصفهان، تكیه آقا سید محمد تُرك به خاك سپرد.

پدیدآورنده: حمزه كریم خانی

منبع : پاسدار اسلام ، شماره های 211و212و213