خودشناسی در نظام اخلاقی اسلام، پایه و اساس حرکت تکاملی انسان به شمار میرود. پژوهش حاضر با روش تحلیلی به بررسی این مسأله از دیدگاه سه اندیشمند معاصر پرداخته است. بررسی دیدگاههای امام خمینی، شهید مطهری و استاد مصباح نشان میدهد که آنها خودشناسی را همان شناخت جنبههای معنوی و فرامادی انسان، درک کرامت و شرافت ذاتی خود، درک مقام و جایگاه خویش در جهان هستی به عنوان یک موجود مسئول در برابر خود، خدا و جامعه، و مأمور عمران و آبادی زمین میدانند. این سه دیدگاه پیرامون نقش خودشناسی در خودسازی هم اشتراک نظر دارند، و پذیرفتهاند که در نظام اخلاقی اسلام، اخلاق زاییده خودشناسی است و بر محور آن دور میزند. خودسازی و حرکت در جهت کمال، بدون شناخت صحیح از حقیقت وجودی خود، ممکن نیست، و درک اختیار و قدرت انتخاب تنها در سایه خودشناسی به دست می آید. در نظام اخلاقی اسلام، انسان به این حقیقت میرسد که هیچ چیزی بر او حاکم نیست، پس مسئولیت هرگونه رفتار و کرداری به عهده خود اوست. همچنین هر سه دیدگاه، خودشناسی را مقدمه لازم خداشناسی معرفی کردهاند و رابطه آن با خداشناسی را یک رابطه دوسویه و متقابل میدانند. پس همانطور که معرفت نفس، بهترین و نزدیک ترین راه برای رسیدن به خداست؛ فراموش کردن خدا در زندگی نیز خود فراموشی و خودزیانی را به دنبال خواهد داشت. این سه دیدگاه، در خصوص نقش خودشناسی در تحقق جامعه ایدهآل نیز نقاط مشترک بسیاری دارند؛ امام خمینی تربیت افراد سالم و خودساخته را برای تحقق یک جامعه آرمانی بسیار بااهمیت دانسته است. شهید مطهری نیز معتقد است که اساساً تکامل اجتماعی در مرحله بعد از تکامل افراد است، زیرا حسن روابط با دیگران از نتایج حسن رابطه با خود است. از نظر استاد مصباح نیز انسانی که خود را شناخته تلاش میکند که در جامعه از طریق صحیح به خواستههای خود برسد تا عزت او موجب مذلت و تحقیر دیگران نشود.