شهید مطهری در مورد روح به سه خطبه از خطبه های نهج البلاغه اشاره کرده می فرماید:
1. خطبة الغرّاء
چند خطبه مفصل در نهج‏البلاغه داريم كه يكى از آنها به نام «خطبة الغرّاء» معروف است. در اين خطبه مثل ساير خطبه‏هاى مفصل موضوعات مختلفى هست و از آن جمله در مواعظ، حضرت مسأله مرگ و وضع شخصِ در حال احتضار را يادآورى مى‏كند، آن وقتى كه در حال جان دادن است و اقاربش اطرافش را گرفته‏اند و مأيوسند و گريه مى‏كنند و او قسمتى از حواسش تعطيل شده و قسمتى از حواسش كار مى‏كند. تعبير حضرت اين است:
فَهَلْ دَفَعَتِ الْاقارِبُ اوْ نَفَعَتِ النَّواحِبُ وَ قَدْ غودِرَ فى مَحَلَّةِ الْامْواتِ رَهيناً
آيا نزديكان مى‏توانند از او دفاع كنند يا اين نوحه‏گرى‏ها سودى به حال او مى‏بخشد پس از آنكه او در محله اموات (قبرستان) گرو واقع شد.
وَ فى ضيقِ الْمَضْجَعِ وَحيداً
و در تنگناى گور تنها ماند.
قَدْ هَتَكَتِ الْهَوامُّ جِلْدَتَهُ
حشرات زمين پوستش را پاره‏پاره كردند.
وَ ابْلَتِ النَّواهِكُ جِدَّتَهُ وَ عَفَتِ الْعَواصِفُ آثارَهُ
هلاك‏كنندگان، كارهاى جدّى او را از بين بردند و بادهاى تند آثار و ساختمانهاى او را از بين بردند.
وَ مَحَا الْحَدَثانُ مَعالِمَهُ
نشانه‏هايى كه در دنيا از خودش باقى گذاشته بود، حوادث روزگار همه را محو كرد.
وَ صارَتِ الْاجْسادُ شَحِبَةً بَعْدَ بَضَّتِها
بدنها پس از آن طراوت، پوسيده و خاك شده گرديد.
وَ الْعِظامُ نَخِرَةً بَعْدَ قُوَّتِها
استخوانهاى او پوسيده شد پس از آنكه روزى نيرومند بود.
وَ الْارْواحُ مُرْتَهَنَةً بِثِقْلِ اعْبائِها
بدنها و استخوانها در قبر پوسيد ولى روحها در گرو سنگينى كارها و اعمال خودش است (اينجا مقارنه‏اى شده ميان ارواح و اجساد).
موقِنَةً بِغَيْبِ انْبائِها
در حالى كه يقين كرده است به خبرهاى غيبى كه در دنيا به او مى‏دادند و باور نمى‏كرد.
لاتُسْتَزادُ مِنْ صالِحِ عَمَلِها وَ لا تُسْتَعْتَبُ مِنْ سَيِّئِ زَلَلِها «1»
در آن وقت به او نمى‏گويند يك مقدار عمل صالح بيشتر كن (چون ديگر آنجا جاى عمل نيست) و كارهاى بدى هم كه كرده است، ديگر آن وقت فايده ندارد كه توبه و استغفار كند.
غرضم اين چند جمله است كه مى‏فرمايد:
صارَتِ الْاجْسادُ شَحِبَةً بَعْدَ بَضَّتِها ...
بدنها و استخوانها پوسيده است ولى روحها در گرو اعمال هستند در حالى كه در آنجا يقين كرده‏اند به چيزهايى كه در دنيا يقين نمى‏كردند.
آيا اين نمى‏رساند كه در نظر اميرالمؤمنين روح يك مسأله است و جسد مسأله ديگرى و انسان وقتى مُرد بدنش مى‏پوسد و روحش در عالم ديگرى باقى است؟
2. خطبه 107
در خطبه 107 هم راجع به ميّتِ در حال احتضار مى‏فرمايد:
يُرَدِّدُ طَرْفَهُ بِالنَّظَرِ فى وُجوهِهِمْ
در حال احتضار چشمهايش را اين طرف و آن طرف برمى‏گرداند و به چهره بازماندگانش نگاه مى‏كند.
يَرى‏ حَرَكاتِ الْسِنَتِهِمْ وَ لا يَسْمَعُ رَجْعَ كَلامِهِمْ
مى‏بيند زبانهايشان حركت مى‏كند اما صدايشان را نمى‏شنود «2».
ثُمَّ ازْدادَ الْمَوْتُ الْتِياطاً بِهِ
باز مرگ چنگهاى خودش را بيشتر فرو مى‏برد.
فَقَبَضَ بَصَرَهُ كَما قَبَضَ سَمْعَهُ
ديد را هم از او مى‏گيرد همچنان كه شنوايى را گرفته بود.
وَ خَرَجَتِ الرّوحُ مِنْ جَسَدِهِ
و روح از جسد او بيرون مى‏رود.
فَصارَ جيفَةً بَيْنَ اهْلِهِ
بعد از آن يكمرتبه همين انسانِ موجودِ زنده به يك مردار در ميان خانواده تبديل مى‏شود.
آيا از تعبير وَ خَرَجَتِ الرّوحُ مِنْ جَسَدِهِ استنباط نمى‏شود كه از نظر اميرالمؤمنين ماهيت حقيقى مرگ، خروج روح از بدن است؟
3. خطبه 110
خطبه مختصر ديگرى هست كه حضرت راجع به توصيف ملك‏الموت سخن مى‏گويد و عجزى را كه بشر از توصيف ملك‏الموت دارد ذكر مى‏كند كه ما ملك‏الموت را نمى‏توانيم توصيف كنيم تا چه رسد خداى ملك‏الموت را. مى‏فرمايد: آيا هرگز وجود ملك‏الموت را وقتى كه براى قبض روح داخل خانه كسى مى‏شود احساس كرده‏اى؟!
هَلْ تُحِسُّ بِهِ اذا دَخَلَ مَنْزِلًا؟!
آيا احساس مى‏كنى او را وقتى داخل منزلى شود؟!
امْ هَلْ تَراهُ اذا تَوَفّى‏ احَداً؟!
آيا وقتى كه قبض روح مى‏كند، تو او را مى‏بينى؟! هرگز نمى‏بينى. بالاتر، ملك‏الموت نه تنها مى‏آيد در منزل قبض روح مى‏كند [بلكه‏] جنين را هم در رحم قبض روح مى‏كند. مى‏گويد راستى تصور تو درباره ملك‏الموت چيست؟ آيا واقعا ملك‏الموت جسمى است كه مى‏آيد داخل خانه‏ها مى‏شود يا داخل رحم مادر مى‏شود و در آنجا روح را قبض مى‏كند؟!
بَلْ كَيْفَ يَتَوَفَّى الْجِنينَ فى بَطْنِ امِّهِ؟
اينكه جنين گاهى مى‏ميرد و ملك‏الموت او را در شكم مادر قبض روح مى‏كند، چگونه است؟
ايَلِجُ عَلَيْهِ مِنْ بَعْضِ جَوارِحِها؟!
آيا ملك‏الموت جسمى است كه از بعضى از اعضاء و جوارح اين زن «3» وارد مى‏شود و قبض روح مى‏كند؟!
امِ الرّوحُ اجابَتْهُ بِاذْنِ رَبِّها
يا نه، او نمى‏رود و لزومى هم ندارد او برود تا روح را بگيرد؛ بلكه او به اذن پروردگار مى‏خواهد و روح به اجازه پروردگار خواسته او را اجابت مى‏كند.
امْ هُوَ ساكِنٌ مَعَهُ فى احْشائِها
يا نه، اساسا ملك‏الموت در بيرون و جاى ديگرى نيست كه بخواهد بيايد آنجا، بلكه هميشه همراه همان زن است (يعنى اين هم خودش يك فرضى است در باب ملك‏الموت كه هميشه همراه همه كس است). بعد مى‏فرمايد:
كَيْفَ يَصِفُ الهَهُ مَنْ يَعْجِزُ عَنْ صِفَةِ مَخْلوقٍ مِثْلِهِ؟!
بشرى كه قدرت ندارد يك مخلوق خدا را توصيف كند، چگونه مى‏تواند ادعا كند خدا را آنچنان كه هست توصيف كند؟!
غرضم اين جمله است:
امِ الرّوحُ اجابَتْهُ بِاذْنِ رَبِّها
يا اينكه او مى‏خواهد و روح اجابت مى‏كند.
آيا اين تعبير نمى‏رساند كه اميرالمؤمنين در باب مردن و روح اين طور مى‏انديشيده است [كه ماهيت مرگ خروج روح از بدن است؟] 4
پی نوشت:
( 1). نهج‏البلاغه، خطبه 81.
( 2). از اينجا و شايد چند جاى ديگر در نهج‏البلاغه استفاده مى‏شود كه ميّت در حال احتضار گوشش زودتر ازچشمش از كار مى‏افتد، حالا من نمى‏دانم چه فلسفه‏اى دارد و چگونه است.
( 3). گويا مقصود اسافل اعضاست.
4- مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏4، ص: 606 تا ص: 608

با سلام یاد داستانی افتادم که سر کلاس درس یکی از اساتید برامون نقل کرد ایشون می گفت : اوائل انقلاب کمونیست ها خیلی فعالیت می کردند و حتی بعضی از اونها به مدارس هم نفوذ کرده بودند و افکار کمونیستی رو ترویج می کردند
ایشون می گفت : روزی استاد سر کلاس اومد و گفت بچه من سئوالاتی می پرسم و شما جواب بدید
بچه ها همه گفتند چشم
معلم رو به بچه ها کرد گفت بچه ها شما منو می بینید ؟
همه گفتند : بله آقا معلم
معلم گفت : پس چی ؟
یعنی من وجود دارم
بعد پرسید : بچه ها میز وووو میبینید و....پس چی ؟ یعنی وجود داره
بعد پرسید : بچه ها شما خدا را می بینید
همه گفتند : نه !
معلم گفت : پس چی ؟! بچه ها گیج شده بودند چی جواب بدند
در همین هین یکی از بچه های کلاس از استاد اجازه خواست تا بیاد و سئوالاتی از همشاگردی های خودش بپرسه و استاد هم اجازه داد
پسرک به وسط کلاس اومد و با صدای بلند از بچه ها پرسید
بچه ها منو می بینید ؟
همه گفتند : بله
پس چی ؟ یعنی من وجود دارم
باز پرسید بچه ها در و دیوار و می بینید ؟
همه با صدای بلند گفتند : آره می بینیم
پسر بچه گفت : پس چی ؟
همه گفتند : یعنی این ها وجود دارن چون می بینیمشون
بعد از پسرک سئوالی کرد که آقا معلم رو رسوا کرد
ون گفت : بچه ها شما عقل آقا معلم رو می بینید؟!
همه گفتند : نه!
پس چی : یعنی وجود نداره
آقا معلم هم دیگه نتونست جواب اون پسر بچه رو بده
پس ندیدن دلیل بر نبودن نیست

اخیرا از مواد کانی موفق شده اند که سلول تکثیر شونده بسازند .

آیا چنین کشفی برعلیه وجود روح و لزوم روح برای ادامه حیات نیست ؟

پرسا

چیزی که من را به فکر فرو میبرد این است که به نظر من قوۀتعقل، تفکر و حتی تخیل و همچنین نیروهایی مثل تله پاتی چیزهایی نیستند که صرفاً ناشی از چند فعل و انفعال شیمیایی در انتهای سیناپس های عصبی و یا ترشح هورمونها باشند. مطمئتاً جزئی ( روح )در بدن انسان باید وجود داشته باشد که لطافت بیشتر نسبت به بدن بشدت جامد ما را داشته باشد و هوشمندی یا اگاهی به ان که همان روح است بستگی دارد. در اینجا مغز محل ارتباط بین بدن تشکیل شده از مادۀ لطیف تر یا همان روح و بدن جامد است. در واقع باعث بروز قوه به فعل میگردد.

یکبار شب برید ماهی گیری اعتقاد پیدا می کنید.

یا علی