همبستگی؛ یکی از علایم حیات

یکی از علایم حیات یک جامعه این است که همبستگی میان افرادش بیشتر است.

خاصیت مردگی، متلاشی، متفرق و جدا شدن اعضا از یکدیگر است. خاصیت زندگی یک اجتماع، همبستگی و پیوستگی بیشتر اعضا و جوارح آن اجتماع است...

چه تعبیر رسایی وجود مبارک رسول اکرم9 دارد، که می­فرماید: مَثَلُ المُؤمِنینَ فِی تَوادِّهم وَتَعاطُُفِهم وتَرَاحُمهمِ مَثَلُ الجَسَدِ؛ إذَا اشتَکی منهُ عُضوٌ تَداعی سائرُ الجَسَدِ بِالسَّهرِ والحُمّی ([1])؛ مثل مردم با ایمان، آن­هایی که زنده به ایمانند، آن­هایی که مصداق: (یَآأَیُّهَا ألَّذِینَ ءَامَنُواْ أسْتَجِیبُواْ للهِ وَلِلرَّسُولِ إذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ ...)([2])؛ هستند. مثَلَ مؤمنین در هم­دلی، در دوست داشتن یکدیگر، در علاقه­مند بودن به سرنوشت یکدیگر، مَثَل پیکر زنده است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اعضا با این عضو هم­دردی می­کنند...

مثلاً یک ضایعه در گوشه­ای از کبد، یا روده پیدا شده که طبیب تشخیص نمی­دهد، بسا هست که اگر عکس­برداری هم بکنند، تشخیص داده نمی­شود که چیست، اما این قدر معلوم می­شود که تمام بدن از نوک سر گرفته تا ناخن پا غرق در تب می­شود، درجه حرارتش بالا می­رود، گلبول­های خون به فعالیت می­افتند، تمام بدن به فعالیت می­افتد که چرا در فلان جای بدن فلان ضایعه پیدا شده است. این، علامت حیات است. ([3])

ذوق واحد اجتماعی

... ذوق اجتماعی عبارت است از طرز تشخیص و قضاوت شخص در مسایل اجتماعی. در اجتماع آنچه مهم است این است که ذوق و سلیقه واحدی در اجتماع بوده باشد و آن ذوق واحد صحیح باشد؛ یعنی ذوق جامعه هدف واحد صحیحی را انتخاب کرده باشد و راه رسیدن به آن هدف واحد را نیز، یک جور تشخیص دهد و آن طرز هم صحیح باشد. پس جامعه باید از لحاظ هدف دارای تشخیص واحد باشد و آن تشخیص، صحیح و در جهت رشد و سعادت و کمال جامعه و متناسب با مرحله اجتماعی آن جامعه باشد و هم از لحاظ راه رسیدن به آن هدف دارای تشخیص واحد باشد و تشخیصش صحیح باشد؛ یعنی واقعاً راهی که می­رود او را به آن مقصد برساند، نه این­که آن را دور کند و به جای آن­که او را به کعبه برساند به ترکستان ببرد. می­توان گفت که جامعه دینی فعلی ما از لحاظ هدف، تشخیص واحدی دارد و آن تشخیص صحیح است، اما از لحاظ راه رسیدن به هدف، تشخیص واحدی ندارد و هزاران نوع ذوق و سلیقه وجود دارد. به هر حال تنها هدف واحد داشتن، جامعه را در مسیر واحد به حرکت در نمی­آورد، بلکه لازم است راه رسیدن به هدف را نیز یک جور تشخیص دهد تا در مسیر واحد حرکت کند...

ما در تربیت دینی بسیار محتاجیم به این­که بین دستگاه­های تربیتی و دینی، اعم از خطابه و منبر و از کتب و روزنامه­ها و مجلات دینی، هماهنگی باشد و مولد ذوق و سلیقه واحد البته صحیح باشد، تا در حوادث و سوانحی که برای جامعه پیش می­آید، جامعه یک جور عکس­العمل نشان بدهد. وضعی که داریم؛ به گونه­ای است که در برابر حوادث مختلف، عکس­العمل­های متفاوت و متباین در افراد پیدا می­شود، در صورتی که ملت­های تربیت شده در دستگاه­ واحد، در پیشامدها به شکل واحد عکس­العمل از خود نشان می­دهند.

نشانه این­که ذوق اجتماعی واحد است؛ این است که افراد در مسایل اجتماعی قضاوت واحد داشته باشند و در برابر حادثه واحد اجتماعی، افراد اجتماع عکس­العمل واحد نشان بدهند. این دلیل است که طرز تفکر واحد و ذوق واحد و سلیقه اجتماعی واحد بر آن اجتماع حکم­فرماست. وظیفه خطابه و منبر این است که اولاً خطبا کوشش کنند هدف­های اسلامی را به جامعه، روشن عرضه کنند و راه رسیدن به آن هدف­ها را با دقت پیدا کنند و با هماهنگی و هم­زبانی بر جامعه عرضه بدارند، تا بتوانند مولد ذوق و سلیقه واحد باشند و [جامعه] بتواند در مسیر واحد حرکت کند و این گونه نباشد که آنچه یکی رشته می­کند، دیگری پنبه کند؛ از این­رو خطابه و منبر خودرو و کلاس ندیده و آشنا نشده به هدف­های کلی اسلامی، مفید نیست. باید اساتیدی آشنا به هدف­های اسلامی به آن­ها نیز، بیاموزند؛ و آن­ها به مردم بیاموزند، و همچنین راه­های کلی رسیدن به آن هدف­ها در همان کلاس­ها آموخته شود و علاوه بر این­ها لازم است سالی یک­بار کنگره سالانه از خطبای کشور برای رسیدگی به مسایل روز تشکیل شود، تا به تمام معنا خطبا دارای طرز تفکر واحد بشوند و نیروی بسیار مؤثری در اجتماع به شمار روند.([4])

پی­نوشت:

[1]. مسندابن حنبل، ج 6 ، ص 379.

[2]. الأنفال (8) : 24.

[3]. احیای تفکر اسلامی، ص 23 و 24.

[4]. یادداشت­های استاد مطهری، ج 4، ص 268 265.