(صفحه 263)

تألیف: علی تاجدینی

تدوین: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری

ناشر: دفتر نشر معارف

نوبت چاپ: اول، بهار 1382

شمارگان: 3000

قیمت: 12000 ریال

استاد شهید مرتضی مطهری از جمله چهره های علمی فرهنگی تاریخ معاصر کشورمان است که تا کنون در آثار متعددی به زندگی و افکار این اندیشمند فرزانه پرداخته شده است. کتاب «برفراز اندیشه ها» از جمله ی این آثار ارزشمند است که به بُعد دانشگاهی این شهید بزرگوار اختصاص یافته است.

در پیش گفتار این کتاب آمده است: استاد مطهری بیش از بیست سال از عمر پربار زندگی خویش را در محیط دانشگاهی گذراندند. ایشان تقریبا همین مدت را نیز در حوزه های علمیه به تحصیل و تدریس مشغول بوده اند. از این رو، اغراق آمیز نیست اگر بگوییم مطهری محصول حوزه و دانشگاه است. متأسفانه

(صفحه 264)

غیر از یک عنوان مقاله که در یکی از یادنامه ها درباره ی بُعد دانشگاهی ایشان مطرح شده، مقاله ی دیگری به این موضوع نپرداخته است. از این جهت بهتر است کتاب حاضر را مقدمه ای بر موضوع استاد مطهری و دانشگاه تلقی کنیم.

در این اثر نویسنده در نه بخش جنبه های گوناگون زندگی استاد مطهری در رابطه با دانشگاه و دانشگاهیان را تبیین نموده است، در بخش اول کتاب، به زندگی نامه ی علمی و تربیتی استاد مطهری اختصاص یافته که: تولد، نقش والدین، دوران طلبگی، اساتید و گرایش علمی استاد، موضوعات بخش اول این اثر را شامل می شود.

بخش دوم کتاب درباره ی مقام علمی و پژوهشی استاد مطهری است. در ابتدای این بخش از کتاب می خوانیم:

شهید مطهری در کتاب «تعلیم و تربیت در اسلام» معتقد است که میان عالم بودن و روح علمی داشتن، فرق است. ای بسا افرادی که روح علمی دارند ولی عالم نیستند وای بسا کسانی که عالم اند و روح علمی ندارند. عالم واقعی کسی است که علم اش با روح علمی توأم باشد. مقصود، این است که علم، اساسا از غریزه ی حقیقت جویی سرچشمه می گیرد. خداوند، انسان را حقیقت طلب آفریده است؛ یعنی، انسان می خواهد حقایق را آن چنان که هست، بفهمد، می خواهد اشیاء را همان طور که هست، بشناسد و درک کند و این، فرع بر این است که انسان خودش را نسبت به حقایق، بی طرف و بی غرض نگاه دارد. اگر انسان، خودش را بی غرض نگاه دارد و بخواهد حقیقت را آن چنان که هست کشف کند، نه این که بخواهد حقیقت، آن طوری باشد که او دلش می خواهد. در این صورت او دارای روح علمی، یعنی روح حقیقت جویی، روح بی غرضی و طبعا روح بی تعصّبی، روح خالی از جمود و روح خالی از غرور است.

در ادامه ی این بخش، نویسنده از تسلّط علمی استاد به مباحث و دروس

(صفحه 265)

دانشگاهی و توانایی و موشکافی استاد در تحقیقات و توانایی، موشکافی، نکته سنجی، امعان نظر، وسعت معلومات و... استاد، در پژوهش های علمی سخن گفته است.

بررسی مسأله ی آموزش در اندیشه ی استاد مطهری، بخش سوم کتاب را شامل می گردد. در این بخش، نویسنده به نکات ارزنده ای که در اندیشه ی استاد مطهری وجود داشته، یعنی درباره ی ماهیت آموزش (مانند نقد سیستم آموزشی قدیم) و دفاع از مفهوم جدید آموزش (که در تمدن جدید آمده است)، توجه داشته است. در ادامه ی این بخش، نویسنده ضمن تبیین نظرات استاد مطهری در خصوص نسبت بین عقل و علم، شاخصه ی عقلانیت از دیدگاه استاد را در صفات محوری؛ قدرت ابداع و ابتکار، و تجزیه و تحلیل و نقادی، عنوان می نماید.

بخش چهارم کتاب به علل مهاجرت استاد مطهری به تهران و چگونگی ورود ایشان به دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران اختصاص دارد. در این بخش، نویسنده ضمن نقل خاطراتی از دوستان و نزدیکان استاد، به تشریح اوضاع مالی ایشان و علل و عوامل مهاجرت استاد از قم به تهران و تدریس در دانشگاه پرداخته است.

خاطرات دانشگاهی استاد مطهری، عنوان بخش پنجم کتاب «برفراز اندیشه» است. نقل خاطرات همکاران، شاگردان و دوستان استاد مطهری درباره ی مسائل و موضوعاتی همچون؛ سفارش استاد در خصوص حضور روحانیون در دانشگاه ها و محافل روشنفکری، مساله ی مدرک گرایی در دانشگاه از دیدگاه استاد و... در ادامه این بخش آمده است.

در بخش ششم و هفتم کتاب؛ نویسنده با استفاده از اسناد ساواک و مدارک اداری به بررسی کلیه ی اعمال و فعالیت های استاد مطهری در رابطه با کارکنان و

(صفحه 266)

دانشجویان دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران پرداخته است.

تبیین و بررسی اخلاق معلمی استاد مطهری موضوع بخش هشتم کتاب است. در این بخش نویسنده به شرح خصوصیات اخلاقی استاد مطهری به عنوان مدرّس دانشگاه نظر داشته است، خصوصیاتی همچون؛ نظم، انصاف، تواضع، احترام به شاگردان، مدارا، معنویت، خلوص، آزاداندیشی و... که در شخصیت این استاد بزرگ دانشگاه نهفته بوده است.

در بخش نهم، نویسنده به شرح و بررسی شیوه ی تدریس استاد مطهری نظر داشته و ویژگی های روش تدریس استاد را در دانشگاه مورد توجه قرار داده است. این بخش از کتاب نیز، مزیّن به خاطرات شاگردان و نزدیکان استاد مطهری است. در پایان کتاب در بخشی با عنوان پیوست ها، نویسنده به ارائه ی تصاویر اسناد ساواک، مدارک اداری و دست نوشته های استاد مطهری مبادرت نموده است.

پایان مقاله