بحثی كه در ضمن بخش قبل داشتیم، یك بحث فلسفی و یك تحلیل عقلی درباره ی شرور بود ولی در این بخش، مسأله را با دیدی دیگر مورد بررسی قرار می دهیم.

معمولا كسانی كه درباره ی شرور جهان به چشم خرده گیری می نگرند، حساب نمی كنند كه اگر جهان، خالی از این شرور گردد به چه صورت در خواهد آمد. آنان فقط بطور بسیط و مجمل می گویند كاش جهان پر از لذّت و كامیابی بود و كاش هر كسی به آرزوهای خود می رسید و هیچ رنج و ناكامیی وجود نمی داشت. منسوب به خیّام است:

اكنون ببینیم ساختن جهانی بهتر از جهان فعلی كه شاعر آرزوی آن را داشته است چگونه ممكن است؟ وقتی می خواهیم برای بنا نهادن «جهان» دست بكار شویم، «فلك را سقف بشكافیم و طرحی نو دراندازیم» حتما باید از اندیشه های محدود و فكرهای كودكانه ای كه لایق زندگی محدود یك فرد انسان است صرف نظر كنیم و به طرحی وسیع و بزرگ بیندیشیم. گمان نمی كنم این مهندسی، كار آسانی باشد و شاید نتوانیم تصمیم بگیریم. در هر حال بهتر این است كه نخست، وضع موجود را بررسی كنیم و آن را نیكتر بشناسیم، آنگاه به دنبال «طرحی بهتر» فكر خود را خسته كنیم. شاید هم در یك بررسی جدّی همین وضع كنونی را بپسندیم. برای مطالعه ی جهان حاضر لازم است پدیده های بلا و مصیبت را از دو نظر مورد بحث قرار دهیم:

1. شرور در نظام كلّ جهان چه موقعیّتی دارند؟ 2. ارزش شرور از نظر خود آنها چیست؟ در قسمت اول، بحث این است كه آیا در نظام كلّ جهان، شرور، قابل حذف اند؟ و به عبارت دیگر آیا جهان، منهای شرور ممكن است؟ یا آنكه بر خلاف آنچه كه در نظر بدوی تصور می شود، حذف آنها از جهان، یعنی جهان منهای شرور، غیر ممكن است و نبودن مصائب مساوی است با نابودی جهان؛ و به عبارت دیگر، شرور جهان از خیرات آن، تفكیك ناپذیرند.

در قسمت دوم، بحث این است كه آیا مصائب فقط زیانمندند؟ و به اصطلاح دارای ارزش منفی هستند؟ یا فوائد و آثار مثبت هم دارند و بلكه آثار منفی آنها در جنب آثار مفید و مثبتشان صفر است.