كلیسا چه از نظر مفاهیم نارسایی كه در الهیّات عرضه داشت و چه از نظر رفتار غیر انسانی اش با توده ی مردم، خصوصاً طبقه ی دانشمندان و آزادفكران، از علل عمده ی گرایش جهان مسیحی- و به طور غیر مستقیم جهان غیر مسیحی- به مادّیگری است.

ما این عامل را در دو بخش بررسی می كنیم:

1. نارسایی مفاهیم كلیسایی در مورد خدا و ما وراء الطّبیعه.

2. خشونتهای كلیسا.

امّا بخش اوّل: در قرون وسطی كه مسأله ی خدا به دست كشیشها افتاد، یك سلسله مفاهیم كودكانه و نارسا درباره ی خدا به وجود آمد كه به هیچ وجه با حقیقت وفق نمی داد و طبعاً افراد باهوش و روشنفكر را نه تنها قانع نمی كرد، بلكه متنفّر می ساخت و بر ضدّ مكتب الهی برمی انگیخت.