یكی از اصول جهان بینی اسلامی كه از اركان ایمانی و اعتقادی دین اسلام است، اصل ایمان به زندگی جاوید و حیات اخروی است. ایمان به عالم آخرت شرط مسلمانی است، یعنی اگر كسی این ایمان را از دست بدهد و انكار كند از زمره ی مسلمانان خارج است.

پیامبران الهی- بدون استثناء- پس از اصل توحید، مهمترین اصلی كه مردم را به آن متذكّر كرده اند و ایمان به آن را از مردم خواسته اند، همین اصل است كه در اصطلاح متكلّمان اسلامی به نام «اصل معاد» معروف شده است.

در قرآن كریم به صدها آیه بر می خوریم كه به نحوی از انحاء درباره ی عالم پس از مرگ و روز قیامت و كیفیّت حشر اموات و میزان و حساب و ضبط اعمال و بهشت و جهنّم و جاودانگی عالم آخرت و سایر مسائلی كه به عالم پس از مرگ مربوط می شود بحث كرده است، ولی در دوازده آیه رسما پس از ایمان به خدا از «ایمان به روز آخر» یاد كرده است. قرآن كریم در مورد عالم قیامت تعبیرات مختلفی دارد و هر تعبیری بابی از معرفت است، یكی از آنها «بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ» است. قرآن كریم با این تعبیر خود دو نكته را برای ما یادآوری می كند:

الف. اینكه حیات انسان بلكه دوره ی جهان، مجموعا به دو دوره تقسیم می شود و هر دوره را به عنوان یك «روز» باید شناخت: یكی روز و دوره ای كه اوّل و ابتداست و پایان می پذیرد (دوره ی دنیا) ، دیگر روز و دوره ای كه آخر است و پایان ناپذیر است (دوره ی آخرت) ، همچنانكه در برخی تعبیرات دیگر قرآن، از حیات دنیوی به «اولی» و از حیات اخروی به «آخرت» یاد شده است. [1] ب. دیگر اینكه هم اكنون كه دوره ی اوّل و نخستین حیات را طی می كنیم و به دوره ی دوّم و روز دوّم نرسیده ایم و از ما پنهان است، سعادت ما در این روز و آن روز به این است كه به آن دوره و آن روز «ایمان» پیدا كنیم. سعادت ما در این روز از آن جهت بسته به این ایمان است كه ما را متوجّه عكس العمل اعمال ما می كند و می فهمیم كه اعمال و رفتار ما از كوچكترین اندیشه ها و گفتارها و كردارها و خلق و خویها گرفته تا بزرگترین آنها مانند خود ما روز اوّل و روز آخر دارند. چنین نیست كه در روز اوّل پایان یابند و معدوم گردند، بلكه باقی می مانند و در روزی دیگر به حساب آنها رسیدگی می شود. پس كوشش كنیم كه خود را و اعمال و نیّات خود را نیكو سازیم و از اندیشه ها و كارهای بد پرهیز نماییم و به این ترتیب همواره در راه نیكی و نیك خویی و نیك رفتاری گام برداریم. و امّا سعادت ما در آن روز از آن جهت بسته به این ایمان است كه- چنانكه بعدا خواهیم گفت- مایه ی حیات سعادت آمیز یا شقاوت آلود انسان در آن جهان اعمال و رفتار او در این جهان است. این است كه قرآن كریم، ایمان به آخرت یا روز آخر را برای سعادت بشر یك امر حتمی و لازم می شمارد.

---

[1] . وَ إِنَّ لَنا لَلْآخِرَةَ وَ اَلْأُولی (لیل/13) ، وَ لَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لَكَ مِنَ اَلْأُولی (ضحی/4) .