در تعریف علم كلام اسلامی كافی است كه بگوییم علمی است كه درباره ی اصول دین اسلام بحث می كند به این نحو كه چه چیز از اصول دین است و چگونه و با چه دلیل اثبات می شود و جواب شكوك و شبهاتی كه در مورد آن وارد می شود چیست؟ در كتب منطق و فلسفه بحثی هست راجع به اینكه هر علمی موضوعی خاص دارد و تمایز مسائل هر علمی از مسائل علم دیگر به حسب تمایز موضوعات آن علوم است.

البته این، مطلب درستی است. علومی كه مسائل آنها وحدت واقعی دارند چنین است. ولی مانعی ندارد كه علمی داشته باشیم كه وحدت مسائل آن اعتباری باشد و موضوعات متعدّده و متباینه داشته باشد و یك غرض و هدف مشترك، منشأ این وحدت و اعتبار شده باشد.

علم كلام از نوع دوم است، یعنی وحدت مسائل كلامی وحدت ذاتی و نوعی نیست بلكه وحدت اعتباری است؛ از این رو ضرورتی ندارد كه در جستجوی موضوع واحدی برای علم كلام باشیم.

علومی كه وحدت مسائل آنها وحدت ذاتی است امكان ندارد كه از نظر مسائل متداخل باشند یعنی برخی مسائل میان آنها مشترك باشد، ولی علومی كه وحدت آنها اعتباری است و یا یك علم كه وحدت مسائلش اعتباری است با علمی دیگر كه وحدت مسائلش ذاتی است هیچ مانعی ندارد كه از نظر مسائل متداخل باشند. علت تداخل مسائل فلسفی و كلام و یا مسائل روان شناسی و كلام و یا مسائل اجتماعی و كلام همین امر است.

برخی از علمای اسلامی در صدد بر آمده اند برای علم كلام موضوع و تعریفی بیابند نظیر موضوع و تعریفی كه برای علوم فلسفی هست، و نظریّات مختلفی در این زمینه ابراز كرده اند؛ و این اشتباه است، زیرا موضوع مشخّص داشتن مربوط است به علومی كه مسائل آن علوم وحدت ذاتی دارند، اما علومی كه مسائل آنها وحدت اعتباری دارند نمی توانند موضوع واحدی داشته باشند. در اینجا بیش از این نمی توان بحث كرد.