اما اینكه عقلها از چه راه وجود جهانی دیگر را اكتشاف می كنند؟ چه آثار و علائمی در این جهان وجود دارد كه عقل را به جهان دیگر رهبری می كند؟ مطلبی است كه از عهده ی این بحث مختصر خارج است، ولی اشاره به این مطلب بد نیست و آن اینكه علم و فلسفه در تحلیل نهایی خود به آنجا رسیده است كه اصل و مایه ی هر امر مادّی حركت است. علوم به طریقی و فلسفه به طریق دیگر این نظر را اثبات و تأیید كرده است.

از نظر فلسفه همه چیز در ذات و جوهر خود متغیّر است؛ تمام جهان یك قافله ی در حال «سیر و حركت» را تشكیل می دهد، امّا نه قافله ای كه تنها كارش انتقال از مكانی به مكان دیگر است، بلكه قافله ای كه كارش انتقال از وجودی به وجود دیگر است و البتّه به صورت اتّصالی و استمراری. صدر المتألّهین شیرازی با براهین متقن ثابت كرده است كه حتی جواهر عالم در تغییرند؛ یعنی همان چیزی كه امثال ارسطو و بو علی محال می دانستند، او جایز بلكه واقع و ضروری و حتمی می داند. از نظر این فیلسوف، جهان یك واحد حركت است، دائماً در حال حدوث و فناست، یك حدوث دائم و مستمرّ است. طبق این نظر، غیر قائم بالذات بودن جهان، یعنی قائم بالغیر بودن جهان، واضح تر و روشن تر از آن است كه نیازی به توضیح داشته باشد. طبق این نظر بحث در این نیست كه جهان در یك لحظه ای از عدم به وجود آمده پس علّتی آن را به وجود آورده است، بلكه بحث در این است كه جهان تدریجاً و دائماً از عدم به وجود می آید و استمراراً دستی او را به وجود می آورد و فانی می كند:

این جهان، هستی خود را، نظم خود را، حیات و نشاط خود را از جهان دیگر دارد. این جهان به منزله ی كف است و آن جهان دریا:

---