زرارة از امام باقر (علیه السّلام) می پرسد: كلمه ی «حنفاء للّه» یعنی چه؟ ما الحنیفیّة؟ امام می فرماید: حنیفیّت یعنی فطرت. باز ارجاع كرده اند به یك امر تكوینی و طبیعی.

شیخ صدوق در كتاب نفیس توحید می گوید كه زرارة از امام باقر راجع به «حُنَفاءَ لِلّهِ غَیْرَ مُشْرِكِینَ بِهِ» [1] و بعد، از «حنیفیّت» سؤال كرد، امام فرمود: هی الفطرة الّتی فطر النّاس علیها لا تبدیل لخلق اللّه، قال: فطرهم اللّه علی المعرفة خدا مردم را بر معرفت خودش مفطور كرده است. بعد امام به داستان ذر اشاره كرد و فرمود: پیغمبر هم فرمود: كلّ مولود یولد علی الفطرة یعنی علی المعرفة بأنّ اللّه عزّ و جلّ خالقه یعنی در فطرت هر كسی این معرفت هست كه خداوند، آفریننده ی اوست. همچنین در حدیث دیگر امام باقر (علیه السّلام) فرمود:

ابن اثیر در مادّه ی «حنف» همین معانی ای را كه در احادیث ما آمده است گفته است كه معنای «حنفاء» این است كه خداوند، انسانها را از معاصی، پاك آفریده است:

«خلقت عبادی حنفاء ای طاهری الأعضاء من المعاصی و قیل اراد انّه خلقهم حنفاء مؤمنین لمّا اخذ علیهم المیثاق الست بربّكم قالوا بلی، فلا یوجد احد إلاّ و هو مقرّ بانّ له ربّا و ان اشرك به و اختلفوا فیه. و الحنفاء جمع حنیف و هو المائل الی الاسلام الثّابت علیه و الحنیف عند العرب من كان علی دین ابراهیم (علیه السّلام) و اصل الحنف المیل. » خلاصه ی حرف او این می شود كه حنیفیّت یعنی میل و گرایش به حقیقت.

پس اگر ما بخواهیم لغت «حنیف» را معنی كنیم معنایش چنین می شود: حق گرا؛ حقیقت گرا، و یا خداگرا، توحیدگرا. در فطرت انسان حنیفیّت هست، یعنی در فطرت او حق گرایی و حقیقت گرایی هست. تا اینجا بحث درباره ی لغت «فطرت» بود برای اینكه ریشه هایش را در آیات و احادیث به دست بیاوریم و اجمالاً بدانیم كه فطرت در احادیث و در آیات قرآنی یك ریشه ای دارد و یكی از اصول است؛ لذا لازم بود این مقدار عرض كنم.

---