سوم: مقوله ی زیبایی. در انسان گرایشی به جمال و زیبایی- چه به معنی زیبایی دوستی و چه به معنی زیبایی آفرینی كه نامش هنر است- به معنی مطلق وجود دارد. این هم خود یك گرایشی است در انسان و هیچ كس نیست كه از این حس فارغ و خالی باشد. انسان لباس هم كه می پوشد كوشش می كند تا حدّی كه برایش ممكن باشد وضع زیباتری برای خودش به وجود بیاورد. اتاقش را [زیبا می كند. ] همین سالن را در نظر بگیرید. كار اوّلیّه ای كه این سالن برای آن ساخته شده است چیست؟ اجتماع دانش آموزان یا اجتماع اولیاء دانش آموزان برای گزارش كارها، برای سخنرانی كردن و خلاصه اجتماع عمومی. حال این كه آن پرده ها این جور باشد دیگر جزء موضوع نیست. آیا آن پرده ها این جور باشد، مثلاً صدا را بهتر می رساند؟ نه، ولی این خودش فی حدّ ذاته [مطلوب انسان است و] اصلاً زیبایی برای انسان موضوعیّت دارد. همچنین انسان ساختمان را در درجه ی اوّل برای حفظ خود از گرما و سرما و دزد و امثال اینها می سازد ولی همیشه آن را با حسّ زیبایی خودش مخلوط می كند، یعنی همیشه می خواهد منظره ی آن ساختمان، مبلمان و فرش اتاقش زیبا باشد. این «زیبایی دوستی» یك چیزی است در انسان. انسان زیباییهای طبیعت را دوست دارد.

یك جا كه یك آب صاف و زلال می بیند، یك استخر، یك دریا، از دیدنش لذّت می برد؛ از مناظر خیلی عالی طبیعی لذّت می برد؛ از منظره ی آسمان، از افق، از كوهها، از همه ی اینها لذّت می برد؛ یعنی اینها را زیبا می بیند و از زیبایی اینها لذّت می برد.

و همین طور است مسأله ی هنر كه خودش خلق نوعی زیبایی است، اموری كه از قدیم «صنایع مستظرفه» نامیده شده اند، مثل خط كه یك هنر خیلی قدیمی است. خطّ بسیار زیبا برای انسان ارزش فوق العاده ای دارد و انسان آن را حفظ می كند. قرآنی كه با خطّ بسیار زیبا نوشته شده باشد، ده بار هم اگر انسان آن را دیده باشد دفعه ی یازدهم باز می خواهد ببیند، بلكه صد بار هم دیده باشد دفعه ی صد و یكم باز می خواهد تماشا كند.

مرحوم ابوی ما (رضوان اللّه علیه) كه خطّ خودشان هم خوب بود، به «خط» مخصوصاً علاقه ی خاصّی داشتند. ایشان می گفتند اگر قرآن خیلی خوش خط دست من باشد دیگر نمی توانم بخوانم، چون آن قدر خیره می شوم به خطّش و به زیبایی اش كه از خواندن می مانم.

نمونه ی خطّ زیبا كتیبه ی بایسنقر است در جلو ایوان مقصوره [در حرم امام رضا علیه السّلام ] در آن كتیبه ی بزرگی كه جلو پیشانی ایوان است، و بایسنقر كه پسر گوهرشاد بوده، خودش در آخر این كتیبه نوشته است: «كتبه بایسنقر بن شاهرخ بن امیر تیمور گوركان» . گوهر شاد زن شاهرخ بوده است و بایسنقر پسر او. در خطّ ثلث، دیگر نظیری برای بایسنقر نیامده است، نه قبل از او كسی چنین خطّ ثلثی نوشته است و نه بعد از او كسی توانسته بنویسد. با اینكه علی رضا عبّاسی- كه در زمان شاه عبّاس می زیسته- فوق العاده خطّاط خوبی است و نمونه های خطّش كه اكنون در اصفهان یا در قم در مقبره ی شاه عبّاس هست فوق العاده زیباست، ولی [هرگز به پای بایسنقر نمی رسد. ] خود قرآن، یكی از جهات آیت بودنش از مقوله ی زیبایی یعنی فصاحت و بلاغت است، و یكی از بزرگترین عوامل جهانی كردن قرآن، عامل زیبایی یعنی فصاحت و بلاغت فوق العاده ی آن است.

غرض این است كه گرایش به زیبایی و مظاهر زیبایی نیز یك گرایشی است در انسان.