بسمه تعالیكتاب حاضر جلد پانزدهم- و جلد دوم از بخش تاریخ- مجموعه آثار استاد شهید مطهری است كه نسبت به مجلدات دیگر با تأخیر از چاپ خارج می شود. علت این تأخیر، آماده نبودن جلد چهارمفلسفه ی تاریخبوده است كه به فضل خدا اخیراً از چاپ خارج شد. این كتاب، تنظیم شده ی بیش از شصت جلسه درس فلسفه ی تاریخ است كه در سالهای 1356 و 1357، تا چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، در منزل استاد شهید با حضور تنی چند از شاگردان و علاقه مندان ایشان تشكیل می شده است. در آن دوره مسائل فلسفه ی تاریخ در میان اهل فكر و دانشجویان و روشنفكران به شدت مطرح بود و عده ای نیز گرایش ماركسیستی پیدا كرده بودند و جامعه و تاریخ را به شكل ماتریالیستی و ماركسیستی تحلیل می كردند. استاد مطهری این درس را تشكیل دادند و در ابتدا برخی متون ماركسیستی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گرفت و در هر جلسه یكی از حضار مبحثی را به صورت كنفرانس عرضه می كرد و استاد اظهار نظر نموده و مطالب لازم را بیان می فرمودند. پس از آن، فلسفه ی تاریخ در قرآن مورد تحقیق واقع شده است. البته «فلسفه ی تاریخ» موضوعی است كه در همه ی دوره ها مورد توجه محققان است. طبیعی است كه تنظیم این درسها كه گاهی به صورت گفت وگو و سؤال و جواب میان استاد و شاگرد در می آید و ارائه ی آن به صورت كتاب، خصوصاً با حساسیت تنظیم كننده و ویراستار نسبت به حفظ امانت، خالی از دشواری نبوده است و در اینجالازم است از جناب آقای دكتر علی مطهری، عضو هیئت علمی دانشكده الهیات دانشگاه تهران، كه كار تنظیم و ویرایش علمی این اثر را به عهده داشته اند صمیمانه تشكر كنیم. همچنین طبیعی است كه این گونه درسها پس از تنظیم به صورت كتاب، هیچ گاه انسجام یك كتاب را كه از اول به قصد كتاب نگارش می یابد ندارد و شامل تكرار مطالب است. بدیهی است كه اگر استاد حضور می داشتند و طبعاً محذور عدم دست بردن در مطالب و حذف و اضافه را نداشتند، با احاطه ی علمی خود اثری به مراتب منسجمتر عرضه می نمودند. افسوس كه منافقان این درخت تناور را فرو افكندند و به تعبیر امام خمینی (ره) همگان را از ثمرات ارجمند آن محروم نمودند. ولی «آب دریا را اگر نتوان كشید- هم به قدر تشنگی باید چشید» . با این حال كتاب حاضر همچون دیگر آثار آن بزرگمرد از شیوایی بیان- هرچند گفتاری- و غنای محتوا برخوردار است و موضوعات بدیعی در آن مورد بحث قرار گرفته و نظرات قابل توجهی ابراز شده است. نظر به اینكه تعداد صفحات این كتاب با حروف مجموعه آثار بیش از 1200 صفحه می شد و چاپ آن در یك جلد از نظر شكل و صحافی با مشكل مواجه می گردید، ترجیح دادیم حروف مطالب این مجلد، ریزتر و عرض و تعداد سطرهای هر صفحه بیشتر باشد تا امكان چاپ آن در یك جلد وجود داشته باشد. استاد مطهری در مواقف دیگری نیز درس فلسفه ی تاریخ داشته اند، از جمله در حوزه ی علمیه قم، دانشكده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و انجمن اسلامی پزشكان.

آن مباحث در جای خود منتشر خواهند شد. از خداوند متعال توفیق بیشتر برای به پایان رساندن انتشار آثار چاپ نشده ی آن اسلام شناس عظیم الشأن را مسئلت می كنیم. فروردین 1383برابر با صفر 1426