ارزش تاریخ این بحث در واقع همان بحثی است كه در آن كتاب تحت عنوان «ارزش تاریخ» خواندیم. یك نفر مورخ كه امروز می خواهد در تاریخ صد سال، هزارسال پیش تحقیق كند آن وقایع [موجود نیست. ] تاریخ این تفاوت را با علوم طبیعی دارد كه در علوم طبیعی موضوع علم یك امر موجود و قابل مشاهده و آزمایش است ولی مورخ درباره ی وقایعی می خواهد بحث كند كه وجود ندارد، به گذشته تعلق دارد و قابل آزمایش نیست. حال كه نیست از چه راه می تواند آن را كشف كند؟ یك راهش آثار است، از راه آثار عینی ای كه از گذشته وجود دارد مثل ساختمانها. راه عمومی تر آن همان است كه باید به نقل انسانهای دیگر اعتماد كند، نقلی كه «ناقلان آثار و راویان اخبار، طوطیان شكّرشكن شیرین گفتار» در كتابها آورده اند. آن اولی زبان ندارد، باید روی آن اجتهاد كرد. البته آن هم خودش راه درستی است؛ یعنی از بررسی آثار تمدنهای گذشته خیلی چیزها را می شود فهمید و [آثار] از خیلی جهات معتبرتر از آن چیزی است كه در كتب، ثبت و نوشته شده است.