این بحث در واقع سه بحث است: تاریخ و علم، كه آیا تاریخ علم است یا علم نیست؟ تاریخ و
مذهب، كه آیا مذهب (مقصود نیروهای ماوراء الطبیعه است) عاملی است در تاریخ یا نه؟ و تاریخ و
اخلاق، كه مسئله ی مورخ و ارزشهای اخلاقی و نیز قضاوت است كه آیا مورخ حق قضاوت اخلاقی
دارد یا ندارد. این سه بحث از همدیگر جداست. ابتدا می پردازیم به بحث تاریخ و علم.