فكر كردیم بحث ارزش را ادامه ندهیم چون یك بحث اقتصادی است نه بحث فلسفه ی تاریخی، و دامنه پیدا می كند، و بحث خودمان را ادامه بدهیم. بحث ما درباره ی سرمایه داری (كاپیتالیسم) بود، یعنی جریان تاریخی سرمایه داری، یعنی بحث تاریخی می كنیم، اینكه سرمایه داری چگونه به وجود می آید و چگونه عامل فنا و نیستی خودش را در درون خودش می پرورد. دوره ای را عنوان می كنند كه می گویند دوره ی نهایی كاپیتالیسم است به نام امپریالیسم. من فرصت نكردم كه به منابع نگاه كنم و ظاهراً این جور است كه امپریالیسم كه مرحله ی عالی سرمایه داری است در كلمات ماركس و انگلس عنوان نشده باشد چون در آن زمان هنوز به وجود نیامده بود و این اصلی است كه لنین اضافه كرده و در حقیقت باید گفت كه- اگر درست دقت بشود- یك چیزی بوده كه قبلاً پیش بینی نمی شده و بعد در عمل به وجود آمده و چون در عمل به وجود آمده قهراً حالا مطرح است. لغت «امپریالیسم» شاید از همین ریشه ای است كه لغت امپراطور از آن ریشه است. همان طور كه امپراطوری را عبارت می دانیم از اینكه چند كشور به صورت یك كشور در بیایند و همه ی آنها یك رئیس پیدا كنند و به صورت یك واحد دربیایند، سرمایه داری هم وقتی خیلی رشد كند به صورت یك امپراطوری سرمایه داری درمی آید، چگونه؟ در دوره ی كاپیتالیسم فرض بر این جهت بود كه سرمایه دارها برای اینكه سود بیشتری دربیاورند تدریجاً بر تولید می افزایند و بر استثمار كارگر هم می افزایند و قهراً بین آنها یك رقابتی برای به دست آوردن بازارهای فروش حكمفرماست، آنوقت ناچار هستند كه جبراً قیمت اجناس را پایین بیاورند برای اینكه سرمایه درگردش و حركت باشد و بتوانند اجناس را به فروش برسانند. پایین آوردن قیمت فروش میزان سود را پایین می آورد. پایین آمدن میزان سود ناچار بر فشار بر كارگر بیشتر می افزاید برای اینكه اگر به كارگر دستمزدی در یك حد معینی كه بالضروره باید به او بدهند ندهند نمی تواند كار بكند، همین طور كه مالك یك حیوان برای اینكه از حیوانش بار بكشد باید به او یك مقدار آذوقه بدهد كه آن حیوان نیروی باربری داشته باشد. ناچار كارفرما هم باید به كارگر حداقل آن مقداری كه بتواند كار را انجام بدهد بپردازد؛ از مزدش كه نمی تواند كم بگذارد، ناچار است كه از وقتش بیشتر بگیرد و بیشتر روی او فشار بیاورد. و همینها سبب می شود كه تضاد و تناقض میان طبقه ی كارگر و طبقه ی سرمایه دار بیشتر بشود و منجر به انقلاب بشود.