اما تقلید. تقلید بر دو قسم است: ممنوع و مشروع. یك نوع تقلید است كه به معنای پیروی كوركورانه از محیط و عادت است كه البته ممنوع است و آن همان است كه در آیه قرآن به این صورت مذمّت شده: إِنّا وَجَدْنا آباءَنا عَلی أُمَّةٍ وَ إِنّا عَلی آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ [1]. اینكه گفتم تقلید بر دو قسم است: ممنوع و مشروع، مقصود از تقلیدِ ممنوع تنها این تقلید كه تقلید كوركورانه از محیط و عادت آباء و اجداد است نیست، بلكه می خواهم بگویم همان تقلید جاهل از عالم و رجوع عامی به فقیه بر دو قسم است: ممنوع و مشروع.

اخیراً از بعضی مردم كه در جستجوی مرجع تقلید هستند گاهی این كلمه را می شنوم كه می گویند می گردیم كسی را پیدا كنیم كه آنجا «سر بسپاریم» . می خواهم بگویم تقلیدی كه در اسلام دستور رسیده «سرسپردن» نیست، چشم باز كردن و چشم بازداشتن است. تقلید اگر شكل «سرسپردن» پیدا كرد هزارها مفاسد پیدا می كند.

در اینجا حدیث مفصلی كه در این زمینه هست و نوشته ام، برای شما از رو می خوانم. جمله معروفِ: «فَاَمّا مَنْ كانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدینِهِ مُخالِفاً عَلی هَواهُ مُطیعاً لِاَمْرِ مَوْلاهُ فَلِلْعَوامِّ اَنْ یُقَلِّدوهُ [2]» كه از جمله سندهای تقلید و اجتهاد است جزء همین حدیث است و شیخ انصاری درباره این حدیث می گوید: آثار صدق از آن نمایان است.

این حدیث در ذیل این آیه كریمه است: وَ مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لا یَعْلَمُونَ اَلْكِتابَ إِلاّ أَمانِیَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاّ یَظُنُّونَ [3]. این آیه در مقام مذمّت عوام و بی سوادان یهود است كه از علما و پیشوایان دین خود پیروی و تقلید می كردند، و دنباله آیاتی است كه روش ناپسند علمای یهود را ذكر می كند. می فرماید یك عده آنها همان مردم بی سواد و نادان بودند كه از كتاب آسمانی خود چیزی جز یك رشته خیالات و آرزوها نمی دانستند و دنبال گمان و وهم می رفتند.

---