حضرت بعد از آن جمله ها كه قبلاً راجع به تقلید مذموم نقل كردم تقلیدِ مشروع و ممدوح را این طور بیان می كند: «فَاَمّا مَنْ كانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِناً لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدینِهِ مُخالِفاً عَلی هَواهُ مُطیعاً لِاَمْرِ مَوْلاهُ فَلِلْعَوامِّ اَنْ یُقَلِّدوه» هر كدام از فقها كه بتواند خود را ضبط و نگهداری كند، دعوتها و صوتهای شیطان كهوَ اِسْتَفْزِزْ مَنِ اِسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِكَ وَ أَجْلِبْ عَلَیْهِمْ بِخَیْلِكَ وَ رَجِلِكَ [1]او را از جا نكند، دین خود را حفظ كند، دین خودش را نفروشد (شاید مقصود این باشد كه دین را در میان مردم و جامعه حفظ كند) ، مخالف هواهای نفسانی و مطیع امر الهی باشد، عوام از همچو كسی می توانند تقلید كنند.

البته این نكته واضح است كه مخالفت یك عالم روحانی با هوای نفس فرق دارد با مخالفت یك نفر از عوام، زیرا هوای نفس هركسی در امور معینی است. هوای نفس جوان یك چیز است و هوای نفس پیر یك چیز دیگر. هركسی در هر مقام و هر درجه و هر طبقه و هر سنی كه هست یك نوع هوای نفس دارد. مقیاس هواپرستی یك عالم روحانی این نیست كه ببینیم مثلاً شراب می خورد یا نمی خورد؟ قمار می كند یا نمی كند؟ نماز و روزه را ترك می كند یا ترك نمی كند؟ مقیاس هواپرستی او در جاه و مقام و میل به دست بوسی و شهرت و محبوبیت و علاقه به اینكه مردم دنبال سرش حركت كنند و در مصرف بیت المال در راه آقایی خود و یا باز گذاشتن دست كسان و خویشان و مخصوصاً آقازادگان گرام در بیت المال و امثال اینهاست.

بعد امام علیه السلام فرمود: «وَ هُمْ بَعْضُ فُقَهاءِ الشّیعَةِ لا جَمیعُهُمْ» یعنی كسانی كه دارای این فضائل و ملكات عالیه باشند بعضی از فقهای شیعه هستند نه همه آنها. این حدیث به اعتبار جمله های آخرش یكی از مدارك مسئله اجتهاد و تقلید است.

پس معلوم شد هركدام از اجتهاد و تقلید بر دو قسم است: مشروع و ممنوع.

---