اگر مسئله فقط به این صورت به شكل فلسفی خالص طرح بشود، جواب خیلی ساده ای دارد و آن این است: آنچه كه در جهان متغیر است پدیده های مادی جهان هستند. در اینكه پدیده ها متغیرند شكی نیست. لهذا پیغمبر خودش چون یكی از پدیده های جهان است متغیر است یعنی به صورت یك نوزاد متولد می شود، دوران كودكی را طی می كند، جوان می شود، پیر می شود و می میرد. إِنَّكَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ [1]. ولی سخن درباره ی قوانین جهان است: آیا قوانین جهان هم متغیر است؟ خورشیدِ ما مسلّم پیر خواهد شد و روزی خواهد رفت. ستارگان هم همین طور.

تمام گیاهان و حیواناتی كه در عالم هست مشمول این امر هستند. ولی آیا این دلیل می شود كه قوانین فیزیك یا قوانین زیست شناسی هم كهنه بشوند؟ اسلام قانون است نه پدیده و آنچه متغیر است پدیده است. قرآن هم می گوید اسلام باقی می ماند ولی پیغمبر می میرد:

درباره ی پیغمبر می گوید: إِنَّكَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ ولی درباره اسلام و قرآن می گوید: إِنّا نَحْنُ نَزَّلْنَا اَلذِّكْرَ وَ إِنّا لَهُ لَحافِظُونَ [2]. البته این كاغذها و جلدهای قرآنها كهنه می شود ولی آن كه هست حقایق قرآن است. اسلام از نوع معنی است نه از نوع صورت. پس ما باید بحثی روی معانی بكنیم. باید ببینیم اسلام كه به صورت یك قانون است تا چه اندازه شكل قانون طبیعی را دارد یعنی هماهنگ با فطرت طبیعت و ساختمان طبیعت است. اسلام بیان كننده ی قانون است. قانون اسلام در واقع یك قانون موضوعه نیست، یك قانون طبیعی است كه از طرف خدا بیان شده و در این قانون، طبیعت اجتماعی بشر در نظر گرفته شده است. این قانون، مدار زندگی بشر را تعیین می كند. نمی خواهم بگویم كه به این دلیل اسلام باقی است؛ می خواهم بگویم اگر ما- مثل بسیاری از كسانی كه در نوشته های خودشان می نویسند- تكیه مان تنها روی اصل تغییر، این اصل فلسفی، باشد فوراً به ما جواب می دهند كه این حرف درست نیست، آنچه متغیر و كهنه شدنی و فرسودنی و مردنی و از بین رفتنی است پدیده هاست ولی قانونها مشمول این مطلب نیست، روی قانون جداگانه باید بحث كرد.

---