خداوند در قرآن كریم به پیغمبر اكرم می فرماید: «از خداوند فزونی علم بخواه. »
[1]
پیغمبر اكرم فرمود: «بر هر مسلمانی واجب است كه علم طلب كند تا دانا گردد، همانا
خداوند طالبان علم را دوست می دارد. »
[2]
در یكی از جنگها مسلمانان از دشمن اسیر گرفتند. طبق معمول از اسیران
مبلغی پول به عنوان فدیه گرفته می شد و آنها آزاد می شدند. رسول خدا از اسیران
سؤال كرد: آیا سواد دارید یا نه؟ بعضی از آنها باسواد بودند. فرمود: فدیه شما این
است كه به افرادی از مسلمانان درس بدهید و آنها را باسواد كنید.
علم دو جنبه دارد: یكی این كه در ذات خود شرف و كمال است. دانستن طبعا
بر ندانستن شرف دارد. دانستن نور است و ندانستن ظلمت، دانستن هستی است و
ندانستن نیستی. نور بر ظلمت و هستی بر نیستی بالطبع مقدّم است. عالیترین
استعداد انسان این است كه می تواند تا اندازه ای از حقایق جهان باخبر گردد و
قوانین جهان را بشناسد. خداوند در نهاد بشر غریزه دانش خواهی و حقیقت جویی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج22، ص: 421
قرار داده است. اگر كسی زورمندی را به خاطر زورش و یا ثروتمندی را به خاطر
ثروتش احترام كند، در نظرها پست و شایسته ملامت شمرده می شود، ولی اگر
دانشمندی را به خاطر دانشش و یا پاكدامنی را به خاطر امانت و درستی و
پاكدامنی اش احترام كند در نظرها كار پسندیده ای انجام داده است؛ زیرا احترام
زورمند به خاطر زور نشانه جبن و ترس و یا تملّق و چاپلوسی است و احترام
ثروتمند به خاطر ثروتش نشانه طمع و آزمندی است، اما احترام دانشمند به خاطر
دانش نشانه دانش خواهی و حقیقت جویی است و احترام پاكدامن و پارسا به خاطر
پاكدامنی و پارسایی نشانه علاقه به تقوا و پارسایی است.
دیگر این كه علم بهترین وسیله زندگی است، قدرت و توانایی است؛ سلاحی
است كه خداوند به بشر داده تا در نبرد زندگی، خود را حفظ كند. اگر به شیر دندانها و
چنگالهای نیرومند و به آهو پای دونده و به پرندگان پر و بال داده شده، به بشر عقل
و علم داده شده است. به وسیله علم است كه می توان با بیماریها و میكروبهای
كشنده و با فقر و تنگدستی و با ظلم و ستمكاری مبارزه كرد. رسول اكرم فرمود:
همانا به وسیله علم است كه خداوند اقوامی را بلند می كند و پیشوای
دیگران قرار می دهد. دیگران آثار آنها را اقتباس می كنند و به عمل آنها
هدایت می یابند و از فكر آنها استفاده می برند. علم، حیات دلها و نور
چشمها و نیروی بدنهاست. علم آدمی را به جایگاه نیكان و درجات عالی
دنیا و آخرت می رساند
[3].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج22، ص: 422
[1] - . طه/114: وَ قُلْ رَبِّ زِدْنی عِلْما.
[2] - . اصول كافی، ج /1ص 30.
[3] - . بحارالانوار، ج /1ص 171.