هُوَ اَلَّذِی بَعَثَ فِی اَلْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْكِتابَ وَ اَلْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ. .

گفتیم كه انسان كامل از دید فلاسفه یك جور است و از دید عرفا به صورت دیگری است و از دید بسیاری از فلاسفه ی جدیدطور دیگر است. مكتبهایی را به طور اجمال معرفی كردیم كه بعد به طور تفصیل درباره ی آنها بحث كنیم: مكتب عقلیون، مكتب قلبیون یا ارباب دل (عرفا) ، مكتب محبت، مكتب قدرت، مكتب خدمت. در این جلسه یكی دیگر از این مكتبها را به طور تفصیل بررسی می كنیم و نظر اسلام را درباره ی قسمتهای مختلفی كه در این مكتب وجود دارد بیان می كنیم، همچنان كه بحث ما در جلسه ی گذشته به مكتب عقلیون اختصاص داشت.

بحث این جلسه درباره ی انسان كامل از دیدگاه مكتب عرفان و تصوف است.

بحث درباره ی انسان كامل از دید عرفان و تصوف برای ما اهمیت بیشتری دارد.

انسان كاملی كه فلاسفه ای از قبیل ارسطو و ابن سینا بیان كرده اند، در میان مردم رواج پیدا نكرده است؛ حرفی بوده كه در متن كتب فلسفی آمده و از آنجا خارج نشده است، ولی مكتب عرفان و تصوف نظر خود را درباره ی انسان كامل در میان مردم به نثر و شعر بسط داده است. كتب عرفانی از آن جهت كه مطالب را با زبانتمثیل و با زبان شعر بیان می كنند، قهراً در میان مردم نفوذ بیشتری دارند. این مكتب هم مانند مكتب فلاسفه مطالب و مسائلی دارد كه از نظر اسلام قابل قبول است ولی در عین حال خالی از انتقاد هم نیست و انسان كاملِ اسلام صددرصد با انسان كامل عرفا و متصوفه تطبیق نمی كند