این در افراد استثنایی است. اما سایر افراد مردم حالت همان فرزندان خانواده را دارند. تبعیضها، تفاوت گذاشتن ها روح یك عده را كه محروم شده اند فشرده و آزرده و كینه جو و انتقام كش می كند و روح یك عده ی دیگر را كه به صورت عزیز بلاجهت درآمده اند لوس، ننر و كم حوصله و زودرنج و بیكاره و اسراف كن و تبذیركن می كند. در میان یك طبقه حسد و كینه و انتقام و نفرت و دشمنی و در طبقه ی دیگر كم حوصلگی نسبت به كار، استقامت نداشتن، اسراف و تبذیر پیدا می شود.

فكر كنید مجموعاً چه اوضاع و احوالی در اثر بی عدالتی در میان مردم پیدا می شود! .

دعای معروفی هست از رسول اكرم كه با این جمله شروع می شود:

اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِكَ ما یَحولُ بَیْنَنا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِكَ [1].

پروردگارا، از خوف و خشیتت آن اندازه به ما نصیب ده كه میان ما و نافرمانی ات حائل گردد.

دعاهای اسلامی یكی از بهترین و آموزنده ترین تعلیمات اخلاقی و معنوی است. چه نكته ها و لطایف روحی و اجتماعی بزرگ كه با زبان دعا گفته می شود! جمله ای در همین دعا هست كه: وَ اجْعَلْ ثارَنا عَلی مَنْ ظَلَمَنا یعنی خدایا، انتقام ما را نسبت به آن كسان قرار بده كه به ما ظلم كردند. این جمله نكته ی لطیفی دارد. رسول اكرم نفرمود خدایا از ستمگران ما انتقام بكش، فرمود: خدایا انتقامجویی ما را نسبت به آن كسان قرار بده كه بر ما ظلم كردند.

«ثأر» یا «ثار» به معنی میل به مكافات دادن است و به اصطلاح حس انتقامجویی. می خواهد بفرماید در اثر اینكه ظلمی بر ما مردم می شود، قهراً روح ما فشرده و آزرده و انتقامجو و ثائر می شود. همینكه این حالت در روح ما پیدا شد، هر وقت باشد و هرجا باشد و به هر راه باشد اثر خودش را خواهد كرد، مثل یك آتش زبانه خواهد كشید. امروز علمای معرفة الروح ثابت كرده اند كه كینه ها و عداوتهایی كه در روح پیدا می شود ممكن است موقتاً به اعماق روح فرو برود و انسان به حسب شعور ظاهر خود، آنها را فراموش كند و از یاد ببرد اما واقعاً محو نمی شود؛ در همان اعماق روح، بی خبر از شعور ظاهر و عقل ظاهر مشغول فعالیت است كه راهی پیدا كند و بیرون بیاید. رسول اكرم می گوید: خدایا این آتش كه در دل ما هست و روزی زبانه خواهد كشید، دیگری را نسوزد، اگر می خواهد بسوزد همان كس را بسوزد كه به ما ظلم كرده و سبب این آتش شده است. اگر بنا بشود انسان با عقل و اراده و شعور ظاهر خود انتقام بگیرد، انتقام شخصی را از شخصی دیگر نمی گیرد، اگر در بلخ آهنگری گناه كرده باشد در شوشتر سر مسگری را نمی برد. اما وقتی كه انسان نه به فرمان عقل آزاد بلكه به فرمان آن عقده ها و كینه های ته نشین شده در اعماق روح بخواهد انتقام بگیرد، دیگر این ملاحظات در كار نیست.

رسول خدا می فرماید: خدایا ما را طوری كن كه انتقامها و كینه های ما همان قدر باشد كه دشمن را سركوب كنیم؛ در اعماق روح ما در اثر بی عدالتیها و مظلومیتها و ناتوانیها عقده ها و ثأرها پیدا نشود كه روح ما طبعاً فشرده و آزرده و عاصی و سركش و بدخواه و ظالم بشود، از ظلم لذت ببرد، از لگدمال كردن مردم لذت ببرد.

---