خاصیت دیگر ایمان تسلط كامل بر نفس است. نباید چنین تصور كرد كه مسئله ی تسلط بر نفس یك مفهوم مذهبی است و فرع بر مذهب است، اگر مذهب نبود تسلط بر نفس هم لازم نیست. این تصور باطل است. تسلط بر نفس مثل مفاهیم اخلاقی از قبیل استقامت و عدالت است كه فرضاً كسی به مذهب معتقد نباشد نمی تواند منكر آنها بشود. اینها فرع بر دین و مذهب نمی باشند و مذهب اینها را به وجود نیاورده، بلكه مذهب اجرای اینها را بهتر تأمین كرده است.

یكی از صحنه ها و میدانهای نبرد در زندگی كه برای بشر فرض است تسلط خود را بر آنجا مستقر كند، صحنه و میدان وجود خودش است.

یكی از دانشمندان و متفكرین مشهور جهان در عصر حاضر می گوید: انسان در برابر خود سه دشمن دارد و در سه جبهه مبارزه دارد: جبهه ی طبیعت، جبهه ی افراد دیگر، جبهه ی داخلی و نفسانی. در قسمت اول تا حد زیادی پیروز شده، بر عوامل سرما و گرما و بیماریها و بلاها تا حدودی مسلط شده، هرچند هنوز بلاهایی مثل زلزله و بیماریهایی مثل سرطان هست كه بشر نتوانسته بر آنها فائق آید. مبارزه با افراد دیگر نیز ادامه داشته و دارد. از همه بالاتر مبارزه ی با نفس است. هركس در داخل خود دچار یك كشمكش است.

حدیث معروف رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم كه فرمود: مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهادَ الْاَصْغَرَ وَ بَقِیَ عَلَیْهِمُ الْجِهادُ الْاَكْبَرُ [1]از همین معنی حكایت می كند، ولی چیزی كه قادر است انسان را بر طبیعت خود مسلط كند و آن را رام كند دین و ایمان است. به قول مولوی در شرح همان حدیث نبوی:

سعدی می گوید: .

بزرگی را پرسیدم از معنی این حدیث: اَعْدی عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتی بَیْنَ جَنْبَیْكَ [2]. گفت: به حكم آنكه هر آن شخص را كه با وی احسان كنی دوست گردد مگر نفس را كه هرچه مدارایش كنی مخالفت ورزد.

---