دعا را شرایطی است. شرط اولش این است كه واقعاً خواستن و طلب در وجود انسان پیدا شود و تمام ذرات وجود انسان مظهر خواستن گردد، واقعاً آنچه می خواهد به صورت یك احتیاج و استدعا و حاجت درآید، همان طوری كه اگر در یك نقطه ی بدن یك احتیاجی پیدا شود تمام اعضا و جوارح شروع می كنند به فعالیت و حتی ممكن است عضوی به مقدار زیادی از كار خود بكاهد برای رفع احتیاجی كه در فلان نقطه ی بدن پیدا شده است. اگر مثلاً تشنگی بر انسان غلبه كند اثر تشنگی در وجناتش پیدا می شود، حلق و كبد و معده و لب و زبان و كام همه «آب» می گویند. اگر هم در آن حال بخوابد آب را به خواب می بیند، چون واقعاً بدن محتاج به آب است. احتیاج روحی و معنوی انسان- كه جزئی از عالم خلقت است- نسبت به كل جهان همین طور است. روح انسان جزئی است از عالم وجود؛ اگر واقعاً خواهش و احتیاجی در وجودش پیدا شود، دستگاه عظیم خلقت آن را مهمل نمی گذارد.

فرق است بین خواندن دعا و دعای واقعی. تا دل انسان با زبان هماهنگی نداشته باشد دعای واقعی نیست. باید در دل انسان جداً و واقعاً خواست و طلب پیدا شود، حقیقتاً در وجود انسان احتیاج پدید آید كه:

أَمَّنْ یُجِیبُ اَلْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَكْشِفُ اَلسُّوءَ [1]. آیا كیست كه مضطر را هنگام نیاز اجابت كند و بدی را از وی دور سازد؟ (او بهتر است یا این بتهای ناتوان؟ )

---