آنچه باید امید و آرزو داشت و آن چیزی كه تقدیر الهی، نظام جهان را پوینده به سوی آن قرار داده، آن بود كه اشاره كردیم. اكنون باید برگردیم به اول سخن و آن اینكه انتظار فرج دو گونه است: انتظاری كه سازنده است، تحرك بخش است، تعهدآور است، عبادت بلكه بافضیلت ترین عبادت است، و انتظاری كه ویرانگر است، بازدارنده است، فلج كننده است و نوعی «اباحیگری» محسوب می شود. و گفتیم كه این دو نوع انتظار معلول دو نوع برداشت از ظهور عظیم تاریخی مهدی موعود علیه السلام است و این دو نوع برداشت به نوبه ی خود از دو نوع بینش درباره ی تحولات تاریخ ناشی می شود. اكنون به تشریح این دو نوع انتظار می پردازیم و از انتظار ویرانگر آغاز می كنیم.