آن عده از آیات قرآن كریم- كه همچنان كه گفتیم ریشه ی این اندیشه است و در روایات اسلامی بدانها استناد شده است- در جهت عكس برداشت بالاست. از این آیات استفاده می شود كه ظهور مهدی موعود حلقه ای است از حلقات مبارزه ی اهل حق و اهل باطل كه به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می شود. سهیم بودن یك فرد در این سعادت موقوف به این است كه آن فرد عملاً در گروه اهل حق باشد. آیاتی كه بدانها در روایات استناد شده است نشان می دهد كه مهدی موعود (عج) مظهر نویدی است كه به اهل ایمان و عمل صالح داده شده است، مظهر پیروزی نهایی اهل ایمان است: وَعَدَ اللّهُ الَّذینَ امَنوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْناً یَعْبُدونَنی لایُشْرِكونَ بی شَیْئاً. . . [1] خداوند به مؤمنان و شایسته كاران شما وعده داده است كه آنان را جانشینان زمین قرار دهد [ همچنان كه پیشینیان را قرار داد] ، دینی كه برای آنها آن را پسندیده است مستقر سازد، دوران خوف آنان را تبدیل به دوران امنیت نماید (دشمنان آنان را نابود سازد) ، بدون ترس و واهمه خدای خویش را بپرستند و اطاعت غیر خدا را گردن ننهند و چیزی را در عبادت یا طاعت شریك حق نسازند. ظهور مهدی موعود منّتی است بر مستضعفان و خوارشمرده شدگان، و وسیله ای است برای پیشوا و مقتدا شدن آنان، و مقدمه ای است برای وراثت آنها خلافت الهی را در روی زمین: وَ نُریدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفوا فِی الْاَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ اَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ [2]. ظهور مهدی موعود، تحقق بخش وعده ای است كه خداوند متعال از قدیم ترین زمانها در كتب آسمانی به صالحان و متقیان داده است كه زمین از آنِ آنان است و پایان تنها به متقیان تعلق دارد: وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِی الزَّبورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الْاَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحونَ [3]. اِنَّ الْاَرْضَ لِلّهِ یورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ [4]. حدیث معروف كه می فرماید: یَمْلَأُ اللّهُ بِهِ الْاَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً نیز شاهد مدعای ماست نه بر مدعای آن گروه. در این حدیث نیز تكیه بر روی ظلم شده است و سخن از گروه ظالم است كه مستلزم وجود گروه مظلوم است و می رساند كه قیام مهدی برای حمایت مظلومانی است كه استحقاق حمایت دارند.

بدیهی است كه اگر گفته شده بود: «یَمْلَأُ اللّهُ بِهِ الْاَرْضَ ایماناً وَ تَوْحیداً وَ صَلاحاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ كُفْراً وَ شِرْكاً وَ فَساداً» مستلزم این نبود كه لزوماً گروهی مستحق حمایت وجود داشته باشد. در آن صورت استنباط می شد كه قیام مهدی موعود برای نجات حقِ از دست رفته و به صفر رسیده است نه برای گروه اهل حق ولو به صورت یك اقلیت. شیخ صدوق روایتی از امام صادق علیه السلام نقل می كند مبنی بر اینكه این امر تحقق نمی پذیرد مگر اینكه هر یك از شقی و سعید به نهایت كار خود برسد. پس سخن در این است كه گروه سعداء و گروه اشقیاء هر كدام به نهایت كار خود برسند؛ سخن در این نیست كه سعیدی در كار نباشد و فقط اشقیاء به منتهی درجه ی شقاوت برسند. در روایات اسلامی سخن از گروهی زبده است كه به محض ظهور امام به آن حضرت ملحق می شوند. بدیهی است كه این گروه ابتدا به ساكن خلق نمی شوند و به قول معروف از پای بوته ی هیزم سبز نمی شوند. معلوم می شود در عین اشاعه و رواج ظلم و فساد، زمینه هایی عالی وجود دارد كه چنین گروه زبده را پرورش می دهد.

این خود می رساند كه نه تنها حق و حقیقت به صفر نرسیده است، بلكه فرضاً اگر اهل حق از نظر كمّیت قابل توجه نباشند از نظر كیفیت ارزنده ترین اهل ایمان اند و در ردیف یاران سیدالشهداء. از نظر روایات اسلامی، در مقدمه ی قیام و ظهور امام یك سلسله قیامهای دیگر از طرف اهل حق صورت می گیرد. آنچه به نام قیام یمانی قبل از ظهور بیان شده است، نمونه ای از این سلسله قیامهاست. این جریانها نیز ابتدا به ساكن و بدون زمینه ی قبلی رخ نمی دهد. در برخی روایات اسلامی سخن از دولتی است از اهل حق كه تا قیام مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه) ادامه پیدا می كند و چنان كه می دانیم بعضی از علمای شیعه كه به برخی از دولتهای شیعی معاصر خود حسن ظن داشته اند، احتمال داده اند كه دولت حقی كه تا قیام مهدی موعود ادامه خواهد یافت همان سلسله ی دولتی باشد.

این احتمال هر چند ناشی از ضعف اطلاعات اجتماعی و عدم بینش صحیح آنان نسبت به اوضاع سیاسی زمان خود بوده، اما حكایتگر این است كه استنباط این شخصیتها از مجموع آیات و اخبار و احادیث مهدی این نبوده كه جناح حق و عدل و ایمان باید یكسره درهم بشكند و نابود شود و اثری از صالحان و متقیان باقی نماند تا دولت مهدی ظاهر شود، بلكه آن را به صورت پیروزی جناح صلاح و عدل و تقوا بر جناح فساد و ظلم و بی بند و باری تلقی می كرده اند. از مجموع آیات و روایات استنباط می شود كه قیام مهدی موعود (عج) آخرین حلقه از مجموع حلقات مبارزات حق و باطل است كه از آغاز جهان برپا بوده است. مهدی موعود تحقق بخش ایده آل همه ی انبیا و اولیا و مردان مبارز راه حق است. این سخنرانی در شب عاشورای سال 1393 قمری در مسجد جامع نارمك ایراد شد و در شماره ی 2 سال ششم مجله ی «مكتب اسلام» وسیله ی آقای علی اكبر مهدی پور از طلاب حوزه ی علمیه ی قم تلخیص و چاپ شده و اینك تماماً با اصلاحات و اضافاتی چاپ می شود.

---