بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمدللّه رب العالمین بارئ الخلائق اجمعین و الصلوة و السلام علی عبداللّه و رسوله و حبیبه و صفیه و حافظ سرّه و مبلّغ رسالاته سیدنا و نبینا و مولانا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و آله و علی اله الطیبین الطاهرین المعصومین اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم: وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ اَلْأَغْلالَ اَلَّتِی كانَتْ عَلَیْهِمْ [1]. علمای ادب در علم بدیع- كه یكی از فنون ادبیه است- اصطلاحی دارند؛ یكی از وجوه فصاحت و بلاغت و زیورهای كلام را «حسن ابتدا» می دانند و متقابلاً «حسن ختام» . مخصوصاً در قصیده كه معمولاً از اول تا به آخر در اطراف یك مطلب است، یكی از هنرهای گوینده ی قصیده این است كه سخن خودش را با چه شروع بكند، آن اولین بیتش و اولین شعری از او كه به گوش مستمع می خورد چه باشد. در این زمینه البته مطالبی ذكر كرده اند. بعضی از قصاید را ستوده اند به حسن ابتدایی كه دارد، مثل قصیده ی معروف امرؤ القیس: كه [درباره ی این شعر] گفته اند: وَقَفَ وَ اسْتَوْقَفَ وَ بَكی وَ اسْتَبْكی . بعضی از قصاید را با همه ی علوّ و قدری كه دارد، از نظر حسن ابتدا، یعنی آغاز و شروع، از نظر نیك شروع شدن ستایش كرده اند كه دیگر نمی خواهم مثال برای اینها ذكر كرده باشم. دعوتهای به مرامها و مسلكها و عقیده ها نیز همین قاعده در آنها جاری است كه با چه و از كجا شروع شده باشد، به عبارت دیگر حسن ابتدا داشته باشد. حسن ابتدا داشتن برای دعوتها یكی به این است كه آن اولین جمله ای كه دعوت كننده ابراز می دارد و به گوش مردم می رساند نماینده ی اجمالی از مجموع تعلیمات او باشد.

دیگر اینكه ساده و مفهوم باشد، رسا و بلیغ باشد. و دیگر اینكه اصولی و اساسی باشد، چون مكتبهای اعتقادی درست حكم یك درخت را دارد. همان طوری كه یك درخت، ریشه و تنه و شاخه و برگ و میوه دارد، در اینها هم یك چیز به منزله ی ریشه شمرده می شود، دیگری به منزله ی تنه شمرده می شود، دیگرها به منزله ی شاخه ها شمرده می شوند، دیگرها به منزله ی برگها و دیگرها به منزله ی میوه ها. ریشه باید در جای خود قرار بگیرد، تنه در جای خود، شاخه ها در جای خود، برگها و میوه ها در جای خود، تا اینكه این مكتب به یك صورت صحیح و اصولی بر مردم عرضه بشود؛ و الّا اگر قضیه برعكس بشود، آن كه ریشه است به جای تنه یا شاخه و برگ قرار بگیرد و آن كه برگ است جای ریشه را بگیرد، آن مكتب اعتقادی هر اندازه قوی و نیرومند باشد اثر خوبی نخواهد بخشید. حال با این مقدمه ی كوتاه و مختصر می خواهیم ببینیم دعوت اسلام از كجا و از چه شروع شد.

---

[1] . اعراف / 157.