عرض كردم آزادی اجتماعی یعنی رهایی از قیود، محدودیتها، اختناقها، سخت گیریها و مانع ایجاد كردن هایی كه افراد بشر خودشان برای خودشان به وجود می آورند. این است كه گفته اند با ارزش ترین موهبتهای الهی برای بشر آزادی است، و حال آنكه واقعاً این جور نیست؛ در میان موهبتها و احتیاجات انسان اینچنین نیست كه آزادی از همه با ارزشتر و مادر تمام موهبتهای دیگر باشد؛ فرهنگ و عوامل تربیتی كه آنها عوامل مثبت است- و به قول طلاب شرایط اِعدادی است- خیلی مهمتر است. امنیت به اندازه ی آزادی ارزش دارد. ولی در عین حال من می خواهم بگویم كسانی كه برای آزادی این همه ارزش قائل شدند حق داشتند، چرا؟ برای اینكه یكی از اموری كه ارزش یك چیز را بالا می برد كمیابی آن است.

چون بشر به این نعمتْ كم رسیده است، برایش ارزش بسیار زیادی قائل است. اسلام برای این مسئله فوق العاده و عجیب اهمیت قائل است. آیه ای كه در اول سخنرانیم خواندم مضمونش همین بود. مخاطب، اهل كتاب است اما نه اینكه خطاب منحصر به اینهاست، یعنی پیغمبر رسالت خودش را- آنچه كه برای همه ی جهان رسالت دارد- به اهل كتاب این جور اعلام كرد: یا اَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا اِلی كَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَكُمْ اَلّا نَعْبُدَ اِلَّا اللّهَ وَ لانُشْرِكَ بِهِ شَیْئاً وَ لایَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعضاً اَرْباباً مِنْ دونِ اللّهِ [1] بیایید به طرف یك حقیقتی كه آن حقیقت برای ما و شما متساوی است یعنی حقیقتی نیست كه از ما باشد بگوییم شما به ما بپیوندید یا از شما باشد ما بخواهیم به شما بپیوندیم، یك امری مربوط به نژاد و قومیت نیست كه بگوییم شما بیایید در ما هضم بشوید یا ما بیاییم در شما هضم بشویم، یك حقیقتی است كه با همه ی ما نسبت متساوی دارد؛ چه؟ خدا. فقط خدا را پرستش كنید، غیر خدا نسبت به هرچیز دیگر متمرد و عاصی باشید و فقط نسبت به خدا و آنچه كه از ناحیه ی خداست و امر خدا آن را در بر می گیرد تسلیم باشید. دیگر، آزادی اجتماعی: وَ لایَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً اَرْباباً مِنْ دونِ اللّهِ یعنی استعمار ملغی ، استعباد و استثمار ملغی ، اینكه بعضی از افراد بشر بعضی دیگر را به صورت استثمار در خدمت خود بگیرند برای اینكه دسترنج آنها را به خودشان اختصاص بدهند نه برای اینكه بخواهند به آنها خدمت كنند ملغی . این رسالت قرآن است.

---