مسلمین در این مسئله اغفال شدند؛ یعنی عده ای متمرد شدند، آن عده ی زیرك متمرد عامه ی مسلمین را در این مسئله اغفال كردند. آیه ای در اول خواندم، از این آیه ما می توانیم بحث خودمان را شروع كنیم و هم می توانیم از همین آیه استنتاج و نتیجه گیری كنیم. همین آیه ای است كه درباره ی نصب امیرالمؤمنین یعنی بعد از تعیین امیرالمؤمنین به خلافت نازل شد. آیه این است: اَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ كَفَروا مِنْ دینِكُمْ امروز كافران از دین شما مأیوس گشتند؛ یعنی از امروز دیگر كافران ناامیدند كه از راه كفر، از خارج حوزه ی اسلام به اسلام حمله كنند، دیگر مأیوس شدند كه از این راه نتیجه بگیرند، فهمیدند كه دیگر اسلام را نمی شود از بیرون كوبید. فَلاتَخْشَوْهُمْ مسلمانها! دیگر از كافران بیم نداشته باشید و نگران نباشید. تا اینجا دو جمله است:

جمله ی اول یك واقعیت تاریخی را بیان می فرماید. در جمله ی دوم تأمین می دهد. در جمله ی اول می گوید آنها دیگر كاری نخواهند كرد چون ناامیدند، دیگر بعد از این فعالیتی نخواهند داشت. در جمله ی دوم تأمین می دهد كه خیالتان از ناحیه ی آنها ناراحت نباشد. قرآن در آیات زیادی- البته آیاتی كه قبل از این آیه بوده است و در سالهای پیش نازل می شد- همیشه مسلمین را از خطر كفار بیم می داد. اما در اینجا بعد از حادثه ی نصب علی علیه السلام به خلافت، می گوید دیگر بعد از این بیمی نیست، از ناحیه ی آنها نگرانی نیست. جمله ی بعد خیلی عجیب است: وَ اخْشَوْنِ از ناحیه ی آنها بر دین خودتان نگران نباشید اما از من بترسید. معنایش این می شود كه از ناحیه ی من نگران باشید. یعنی چه از ناحیه ی خدا نگران باشیم؟ از ناحیه ی دشمن نگران نباشیم اما از ناحیه ی دوست و صاحب دین، از ناحیه ی خدا نگران باشیم! برعكس، از ناحیه ی خدا باید امیدوار باشیم، پس چرا قرآن می گوید از ناحیه ی خدا نگران باشید؟ نكته و جان كلام همین جاست.

این مطلب را در نظر داشته باشید تا به آن برگردیم. اَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ كَفَروا مِنْ دینِكُمْ (یك جمله)فَلا تَخْشَوْهُمْ (جمله دوم) وَ اخْشَوْنِ (جمله سوم)اَلْیَوْمَ اَكْمَلْتُ لَكُمْ دینَكُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَكُمُ الْاِسْلامَ دیناً در این روز من دین شما را به سرحد كمال رساندم، آنچه كه كمال این دین به آن است در این روز من به شما عنایت كردم؛ آن چیزی كه نعمت خودم را به آن وسیله به پایان رساندم امروز به پایان رساندم. امروز من دین اسلام را برای شما به عنوان یك دین می پسندم؛ یا آن اسلامی كه ما در نظر داشتیم، اسلام كامل و تمام، این است كه امروز ما به شما عنایت [كردیم. ] توضیح مختصری راجع به این آیه عرض بكنم. اینجا دو تعبیر داریم: یكی اینكه اَكْمَلْتُ لَكُمْ دینَكُمْ، دیگر اینكه اَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتی دین شما را به حد كمال رساندم، نعمت خودم را- كه همین نعمت دین است- به اتمام رساندم.