جمله ای دارد امیرالمؤمنین. این جمله از مسلّمات تاریخ است كه امیرالمؤمنین در همان جریان صفین و جمل و غیره می فرمود: پیغمبر بر تنزیل می جنگید و من باید بر تأویل بجنگم. دشواری كار علی همین جاست. پیغمبر با تنزیل می جنگید؛ یعنی با دشمن روبرو بود یا می خواست روبرو بشود، آیه ای در مورد معین نازل می شد، در همان موردی كه آیه نازل می شد همه ی مسلمین می دانستند این آیه ی قرآن مال همین جاست، می رفتند و می جنگیدند. دیگر برای كسی شك و شبهه ای باقی نمی ماند. اما علی باید با تأویل بجنگد؛ یعنی آیه ی قرآن همان آیه ی قرآن است اما شأن نزول، آن شأن نزول نیست، مربوط به زمان پیغمبر است. روح، همان روح است، روحِ همان دستور است ولی شكل فرق كرده. علی باید به تأویل بجنگد. تأویل از ماده ی «اَوْل» است. اَوْل یعنی رجوع. مُؤَوَّل یعنی مَرْجِع. اینكه می گوید من به تأویل باید بجنگم، یعنی این چیزی كه الآن من با او باید بجنگم ظاهر و شكلش آن نیست اما روح و معنی و برگشتش همان است. ظاهرِ این می گوید آیه ی قرآن، اما روح و باطن و معنایش همان كفر است؛ یعنی من با نفاق باید بجنگم. دشواری كار من این است كه با نفاق و منافق باید بجنگم. این است كه كار من را خیلی سخت و دشوار كرده است.