حادثه ی كربلا را همین دو عامل به وجود آوردند. مردم جاهل و نادان ابزار دست ابن زیادها قرار گرفتند و این نكته ای است كه ما می بینیم خودِ امام حسین آن را بیان كرده است، ائمه ی ما نیز بیان كرده اند. این واقعاً مایه ی عبرت و درس است. اگر ما خیال بكنیم مردمی كه در كربلا جمع شدند امام حسین را كشتند به خدا و پیغمبر و قرآن اعتقاد نداشتند و یك مردم كافرِ بی اعتقادی بودند (توده شان را عرض می كنم نه سرانشان را) اشتباه كرده ایم، گمراه شده ایم و از این حادثه نمی توانیم پند بگیریم.

حتی اگر ما خیال بكنیم این مردم نسبت به علی و آل علی بی اعتقاد بودند باز هم اشتباه كرده ایم. اگر مردم شام می بودند این جور بود. مردم شام به خدا و پیغمبر و قرآن اعتقاد داشتند ولی علی و آل علی را نمی شناختند. اما مردم كوفه می شناختند.

این شهادتِ معاصرین امام حسین است كه همه می گفتند دل مردم با توست. تاریخ می نویسد وقتی كه مسلم در كوفه در مجمع مردم نامه ی امام حسین را خواند، این مردم گفتند سخنان آقاست و های های گریستند و اشك ریختند. در عین حال منافقین از همین مردم لشگری علیه امام حسین به وجود آوردند. این عبرت تاریخ است.