ممكن است همه ی اینها را تفسیر اخلاقی بكنیم و حمل به تواضع و فروتنی آن حضرت بكنیم. شك ندارد كه آن حضرت در منتهی درجه ی تواضع و فروتنی بود. او آنی از اینكه عبد خدا و بنده ی خداست غافل نمی شد. همیشه خود را در برابر عظمت حق، عبدی ضعیف كه «لایَمْلِكُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا مَوْتاً وَ لا حَیوةً وَ لا نُشوراً» [1] می دید. كسی كه این جور است چقدر نسبت به بندگان خدا متواضع و مهربان است! تاریخ آن حضرت پر است از تواضع و فروتنی و مهربانی نسبت به خلق، و عبودیت و اظهار ذلت نسبت به خالق. زنی به حضرتش عرض كرد كه تو همه چیزت خوب است، فقط یك عیب داری و آن اینكه خود را نمی گیری، مثل بندگان با خودت رفتار می كنی، روی زمین می نشینی. فرمود: كدام بنده از من بنده تر است (اَیُّ عَبْدٍ أعْبَدُ مِنّی) [2]؟ شك ندارد كه سیرت متواضعانه و خودشكنانه ی آن حضرت جنبه ی اخلاقی و فروتنی دارد، اما قرائن نشان می دهد كه رسول اكرم به جنبه ی اجتماعی این قضایا هم زیاد توجه داشته؛ توجه داشته كه همین احترامات، همین القاب و عناوین، همین عادات كه كوچك به نظر می سد، چه دیوار ضخیمی میان افراد به وجود می آورد، چقدر تأثیر دارد در اینكه دلها را از هم دور كند. همینهاست كه ناهمواریها و پست و بلندی ها و سنگلاخها به وجود می آورد.

همینها كه در بادی امر یك رشته امور اعتباری و خیالی است، در نهایت امر منتهی می شود به امور عینی و خارجی. تخم اوّلی تفاوتهای ناروا را همین احترامات غلط و همین عناوین و القاب دروغین می كارد. استادی داشتیم بسیار متقی و زاهد، عقیده داشت كه در نیم قرن اخیر یك كار خوب صورت گرفت و آن مبارزه با عناوین و القاب بود. رسول خدا در یكی از مسافرتها در حالی كه اصحابش همراه بودند، ظهر در منزلی فرود آمد. قرار شد گوسفندی ذبح شود و ناهار از گوشت آن گوسفند استفاده شود. یكی از اصحاب گفت: سر بریدن گوسفند به عهده ی من. دیگری گفت: كندن پوست آن با من. سومی گفت: پختن گوشت با من. رسول خدا فرمود: جمع كردن هیزم از صحرا با من. اصحاب عرض كردند: یا رسول اللّه! شما زحمت نكشید، شما بنشینید ما خودمان با كمال افتخار همه ی كارها را می كنیم، ما راضی به زحمت شما نیستیم. فرمود: می دانم شما می كنید، لكن اِنَّ اللّهَ یَكْرَهُ مِنْ عَبْدِهِ اَنْ یَراهُ مُتَمَیِّزاً بَیْنَ اَصْحابِهِ خداوند خوش ندارد از بنده اش كه او را ببیند در حالی كه در میان یارانش برای خود امتیازی نسبت به دیگران قائل شده است. در سیرت رسول اكرم و ائمه ی اطهار قضایا و داستانها از این قبیل زیاد است كه می رساند كوشش داشتند این گونه عادتها را كه ابتدا كوچك به نظر می رسد و همینها منشأ تفاوتهای بیجا در حقوق می گردد، هموار كنند.

---