در نویسندگان عرب زبان پیدا شد كه در كتابهای خودشان نوشتند قرآن اصل تضاد طبقاتی را به عنوان اصیل ترین اصلها در زندگی بشر می پذیرد. تضاد طبقاتی یعنی تضاد براساس منافع. اصلاً فكر تضاد طبقاتی معنایش این است: او در طبقه ی برخوردار و مرفّه و قهراً استثمارگر زندگی می كند كه منافع را به خودش اختصاص داده است و دیگری در طبقه ی محروم و قهراً استثمار شده زندگی می كند. موقع طبقاتی او یك نوع تفكر را اقتضا می كند و موقع طبقاتی این، نوع دیگر را. او می خواهد حق خودش را از این پس بگیرد و این می خواهد حق او را به وی ندهد.

شك ندارد تضاد طبقاتی خودش یك حقیقتی است در عالم، خودش در دنیا جنگ ایجاد می كند و مسئله ی احقاق حق، یعنی جنگ برای استیفای حقوق از دست رفته، اصلی است كه اسلام كاملاً آن را به رسمیت می شناسد. لایُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسّوءِ مِنَ الْقَوْلِ اِلّا مَنْ ظُلِمَ [1]؛ اما قرآن هرگز تمام تضادها را محدود و منحصر به تضادهای طبقاتی نمی كند یعنی تحلیل تاریخی قرآن از جوامع بشری بر این اساس نیست كه هرچه جنگ و كشمكش و تنازع در دنیا بوده ریشه ی طبقاتی داشته است.

عرض كردم مسئله ی تضاد را قرآن می پذیرد. بهترین دلیلش این است كه می گوید ابتدا كه ما خواستیم آدم را بیافرینیم فرشتگان كه قسمتی از حقیقت را می دانستند مسئله ی تضاد و تنازع و خونریزیها را مطرح كردند ولی خدا گفت چیز دیگری هست كه شما نمی دانید: اِنّی اَعْلَمُ ما لاتَعْلَمونَ. خدا حرف آنها را نفی نكرد و نگفت این حرفها چیست كه می زنید! این موجودی كه من خلق می كنم ابداً فساد و خونریزی و جنگ نخواهد كرد، شما دارید شهادت قبل از وقوع می دهید، بلكه گفت حقیقتی هم وجود دارد كه آن حقیقت را شما نمی بینید.

[1] . نساء / 148.