الحمدللّه رب العالمین بارئ الخلائق اجمعین و الصلوة و السلام علی عبداللّه و رسوله و حبیبه و صفیّه و حافظ سرّه و مبلّغ رسالاته سیّدنا و نبیّنا و مولانا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و آله و علی اله الطیبین الطاهرین المعصومین اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم:

نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْكَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدیً. `وَ رَبَطْنا عَلی قُلُوبِهِمْ إِذْ قامُوا فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً [2].

بحث ما در درسهای تاریخ، به بحث نقش انبیا در تحول تاریخ رسید و در اطراف این موضوع بود كه این مطلب مورد اقرار و اعتراف همه است كه دین و انبیا- كه آورندگان دین هستند- همیشه در تاریخ قدرتی شگرف و عظیم بوده اند و در اینكه

مجموعه آثار شهید مطهری . ج25، ص: 284

قدرت بزرگی را تشكیل می داده اند و یك امر به اصطلاح تشریفاتی و فانتزی در كنار جامعه نبوده اند بحثی نیست؛ سخن در این است كه عملكرد این قدرت در چه جهت بوده است؟ آیا در جهت تكامل و پیشرفت تاریخ و در جهت كمال انسانها بوده و یا در جهت خلاف؟ و گفتیم كه برخی- نمی توان گفت براساس یك مطالعه، بلكه برای اغفال نوآموزان- فلسفه ای از پیش خود برای دین و برای نهضت انبیا می سازند و بعد می گویند بر اساس این فلسفه خواه ناخواه دین همیشه مردم را به اعراض از زندگی و پلید شمردن زندگی دعوت می كرده است. درباره ی این مطلب بحث كافی شد.

در جلسه ی گذشته [3] جمله ای گفتم كه بعضی از دوستان از من خواستند كه در اطراف آن بحثی بكنم و آن جمله این بود: در اینكه دین در گذشته به صورت قدرتی عظیم بوده است بحثی نیست، سخن در دو چیز دیگر است: یكی اینكه آیا در آینده هم دین و ایمان به پیغمبران به صورت یك قدرت عظیم خواهد بود یا نه؟ و به عبارت دیگر آینده ی دین و مذهب چه خواهد بود؟ و دیگر اینكه در گذشته كه چنین قدرتی بوده در چه جهتی بوده است؟ راجع به اینكه در آینده چه خواهد بود و چگونه پیش بینی می شود و از چه راهی می توان پیش بینی كرد، مایل بودم كه بحثی بكنم ولی من همین قدر یادآوری می كنم كه گرچه این بحث، بحث بسیار خوب و مفید و لازمی است و یك نوبت دیگر این موضوع را در یكی از شهرستانها بحث كرده ام ولی در این دو شب باقی مانده نمی توانم وارد این بحث بشوم اما وعده می دهم كه در آینده ی نزدیك ده شبی ان شاءاللّه به حول و قوه ی الهی درباره ی آینده ی دین و مذهب بحث بكنیم.

[1] این سخنرانی در سال 1352 و در شب عاشورا در مسجد امیرالمؤمنین تهران ایراد شده است.

[2] . كهف / 13 و 14.

[3] . [نوار جلسات گذشته موجود نیست. ]