بسم اللّه الرحمن الرحیم [1] إِنَّ اَللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ [2]. در شب گذشته مقداری راجع به این مطلب بحث شد كه این كه می گویند «وجود امام برای حفظ و نگهداری دین است» به چه معنی است و آیا دین را از این جهت باید به یك ساختمان تشبیه كنیم كه مهندسین و معماران و بنّاهایی آن را می سازند و بعد بگوییم آیا نگهداری آن هم احتیاج به متخصصانی در همان سطح یا نزدیك به همان سطح دارد؟ یا دین را به ساختمانهای مادی از یك سلسله جهات خاص نمی شود تشبیه كرد. حدیثی هست به این تعبیر كه اِنَّ لَنا فی كُلِّ خَلَفٍ عُدولاً یَنْفونَ تَحْریفَ الْغالینَ وَ انْتِحالَ الْمُبْطِلینَ [3]. در هر نسلی از ما، هستند افراد عُدول و معتدلی كه با تحریفها، با تغییر و تبدیل ها و واژگون كردن های حقایق- كه نوعی مبارزه ی مخفی است- و با به خود بستن های مبطلها [مبارزه می كنند و كارهای آنها را نفی می نمایند. ] همان طوری كه دیشب گفتم و امروز از نظر علمای تاریخ شناسِ جامعه شناس امری مسلّم شناخته شده است هر نهضتی و هر انقلابی پس از آنكه موفق و پیروز شد، خطر خاصی آن را تهدید می كند: افرادی كه در گذشته و قبل از موفقیت این نهضت، با آن مبارزه می كردند همین كه از مبارزه ی رو در رو با آن مأیوس می شوند خود را به آن می چسبانند، مارك همان نهضت را به خود می زنند و چهره ی خود را در ماسك همان نهضت مخفی می كنند، شكل و ظاهر و پوسته ی آن نهضت را حفظ می كنند در حدی كه اكثریت مردم كه عمق و روح و معنا را نمی شناسند هیچ تشخیص نمی دهند كه كوچكترین تغییری در این نهضت پیدا شده، در حالی كه روح و معنا و محتوا و هسته ی آن نهضت و آن انقلاب را از بین می برند و فاسد می كنند.

اینجاست كه چشم بسیار بینا و اراده ای بسیار توانا لازم است، چشمی درون بین و محتوابین و از پوسته و ظاهر و شكل عبور كرده و به هسته و معنا و محتوا و باطن رسیده كه تشخیص بدهد آنچه كه هست غیر از آن حقیقت است با اینكه آرایش ظاهری كاملاً به جاست. و دیشب عرض كردیم تأثیر امام حسین و نهضت حسینی در تحولات تاریخی اسلام چنین تأثیری بود یعنی ادامه ی كار علی علیه السلام بود. علی در میان خلفا اولین كسی است كه وقتی كه خلیفه می شود به آنچه خلفای دیگر توجه كرده اند (یعنی فتوحات، كشورگشایی، با مشركها و كافرها در خارج مرز اسلام مبارزه كردن) كوچكترین التفاتی نمی كند، تمام همّ خودش را متوجه اصلاحات داخلی می كند. احساس می كند این اسلام اگرچه از نظر ظاهر خیلی توسعه پیدا كرده ولی مانند جسم متورّم است، از درونش دارد فاسد می شود، این را از درون باید اصلاح كرد، و نهضت حسین بن علی علیه السلام نهضتی است برای اصلاحی در درون جامعه ی اسلامی. امشب می خواهم درباره ی این مطلب كه جزء درسهای مهم تاریخ است- و اگر وقت و فرصتی می بود چندین جلسه می بایست درباره ی آن بحث كنم- به طور اختصار بحث كنم.

---

[1] این سخنرانی در سال 1352 و در شب یازدهم محرم در مسجد امیرالمؤمنین تهران ایراد شده است.

[2] . رعد / 11.

[3] . كافی، ج 1 / ص 32.