چهار قسمت است: عدل تكوینی، عدل تشریعی، عدل اجتماعی، عدل اخلاقی.

اما عدل تكوینی:

1. آل عمران، 18:

شهد اللّه انه لا اله الاّ هو و الملائكة و اولوا العلم قائماً بالقسط.

2. انبیاء، 47:

و نضع الموازین القسط لیوم القیمة فلا تظلم نفس شیئاً و ان كان مثقال حبة من خردل اتینا بها و كفی بنا حاسبین [1] 3. الرحمن، 7- 9:

و السماء رفعها و وضع المیزان. الاّ تطغوا فی المیزان. و اقیموا الوزن بالقسط و لاتخسروا المیزان.

4. همه ی آیاتی كه ظلم را مطلقاً از خدا نفی می كند: و ما كان اللّه لیظلمهم ولكن كانوا انفسهم یظلمون. و ما ربك بظلام للعبید. 5. آیات اتمام حجت: لیهلك من هلك عن بینة و یحیی من حی عن بینة. و ما كنا معذبین حتی نبعث رسولاً. 6. آیاتی كه دلالت می كند خلقت عالم بحق است، به باطل نیست. از این آیات شاید بتوان استنباط كرد كه از نظر قرآن ظلم باطل است و عدل حق. تأمل شود.

اما عدل تشریعی:

سورة النساء، 58:

ان اللّه یأمركم ان تؤدوا الامانات الی اهلها و اذا حكمتم بین الناس ان تحكموا بالعدل [2] نحل، 90: ان اللّه یأمر بالعدل و الاحسان [3]. . . بنا بر اینكه یعنی امرش عدل است.

سوره ی حدید، 25:

لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الكتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط.

این آیه، هم متضمن عدل تشریعی است به اعتبار كتاب و هم متضمن عدل اجتماعی.

انعام، 115: و تمت كلمة ربك صدقاً و عدلاً، بنا بر اینكه مقصود قانون عادلانه است- رجوع شود به تفاسیر.

بقره، 282: . . . ذلكم اقسط عند اللّه و اقوم للشهادة. احزاب، 5: ادعوهم لابائهم هو اقسط عند اللّه. اعراف، 29: قل امر ربی بالقسط. اما عدل اخلاقی:

بقره، 282:

یا ایها الذین امنوا اذا تداینتم بدین الی اجل مسمی فاكتبوه و لیكتب بینكم كاتب بالعدل. . . فان كان الذی علیه الحق سفیهاً او ضعیفاً او لایستطیع ان یمل هو فلیملل ولیه بالعدل.

و هر دو مورد، عدل به راستی تفسیر شده- رجوع شود.

مائده، 95:

یا ایها الذین امنوا لاتقتلوا الصید و انتم حرم و من قتله منكم متعمداً فجزاء مثل ما قتل من النعم یحكم به ذوا عدل منكم. . .

ایضاً مائده، 106:

یا ایها الذین امنوا شهادة بینكم اذا حضر احدكم الموت حین الوصیة اثنان ذوا عدل منكم. طلاق، 2: و اشهدوا ذوی عدل منكم. اما عدل اجتماعی:

نساء، 3:

و ان خفتم الاّ تقسطوا فی الیتامی فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنی و ثلاث و رباع فان خفتم الاّ تعدلوا فواحدة.

نساء، 58:

ان اللّه یأمركم ان تؤدوا الامانات الی اهلها و اذا حكمتم بین الناس ان تحكموا بالعدل [4] نساء، 129:

و لن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلاتمیلوا كل المیل فتذروها كالمعلقة.

نساء، 135:

یا ایها الذین امنوا كونوا قوامین بالقسط شهداء للّه ولو علی انفسكم او الوالدین و الاقربین ان یكن غنیاً او فقیراً فاللّه اولی بهما.

مائده، 2:

و اذا حللتم فاصطادوا و لایجرمنكم شنآن قوم ان صدوكم عن المسجد الحرام ان تعتدوا.

مائده، 8:

یا ایها الذین امنوا كونوا قوامین للّه شهداء بالقسط و لایجرمنكم شنآن قوم علی الاّ تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی.

مائده، 42:

و ان حكمت فاحكم بینهم [5]بالقسط ان اللّه یحب المقسطین [6] .

انعام، 152:

و لاتقربوا مال الیتیم الاّ بالتی هی احسن حتی یبلغ اشده و اوفوا الكیل و المیزان بالقسط لانكلف نفساً الاّ وسعها و اذا قلتم فاعدلوا و لو كان ذا قربی.

نحل، 76:

و ضرب اللّه مثلاً رجلین احدهما ابكم لایقدر علی شی ء و هو كل علی مولاه اینما یوجهه لایأت بخیر هل یستوی هو و من یأمر بالعدل و هو علی صراط مستقیم [7] احزاب، 5:

ادعوهم لابائهم هو اقسط عند اللّه.

حجرات، 9:

و ان طائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما فان بغت احدیهما علی الاخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفی ء الی امراللّه فان فائت فاصلحوا بینهما بالعدل و اقسطوا ان اللّه یحب المقسطین.

شوری ، 15:

فلذلك فادع و استقم كما امرت و لاتتبع اهواء هم و قل امنت بما انزل اللّه من كتاب و امرت لاعدل بینكم اللّه ربنا و ربكم لنا اعمالنا و لكم اعمالكم لاحجة بیننا و بینكم اللّه یجمع بیننا و الیه المصیر.

الرحمن، 9:

و اقیموا الوزن بالقسط و لاتخسروا المیزان.

ممتحنه، 8:

لاینهیكم اللّه عن الذین لم یقاتلوكم فی الدین و لم یخرجوكم من دیاركم ان تبروهم و تقسطوا الیهم ان اللّه یحب المقسطین.

آل عمران، 21:

ان الذین یكفرون بایات اللّه و یقتلون النبیین بغیر حق ویقتلون الذین یأمرون بالقسط [8]من الناس فبشرهم بعذاب الیم.

نساء، 127:

و یستفتونك فی النساء قل اللّه یفتیكم فیهن و ما یتلی علیكم فی الكتاب فی یتامی النساء الاّتی لاتؤتونهن ما كتب لهن و ترغبون ان تنكحوهن و المستضعفین من الولدان و ان تقوموا للیتامی بالقسط و ما تفعلوا من خیر فان اللّه كان به علیماً.

آنچه در قرآن در زمینه ی عدل اجتماعی آمده است چهار قسمت است:

1. عدل خانوادگی. آیات دیگری كه درباره ی نفی مضاره و تضییق بر اهل آمده نیز دلیل بر این مطلب است.

2. عدل قضایی: نساء، 62 و مائده، 45، ایضاً مائده، 8 و نساء، 135 (شهادت) 3. عدل اصلاحی اجتماعی: نحل، 76 و آل عمران، 21 4. عدل سیاسی: نساء، 60 و مائده، 48 و مائده 2 و 8 (شنآن قوم مخالف سیاسی) ، ایضاً حجرات: اجازه ی قسط و برّ نسبت به غیر محارب در قرآن، شرك كه نوعی انحراف فكری است به نام ظلم خوانده شده است: ان الشرك لظلم عظیم. و ما كان ربك لیهلك القری بظلم و اهلها مصلحون.

---