وَ ما خَلَقْنَا اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما لاعِبِینَ. `ما خَلَقْناهُما إِلاّ بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ. `إِنَّ یَوْمَ اَلْفَصْلِ مِیقاتُهُمْ أَجْمَعِینَ. `یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ. `إِلاّ مَنْ رَحِمَ اَللّهُ إِنَّهُ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلرَّحِیمُ [1].

در دو سه آیه ی پیش، قرآن كریم از كافران نقل كرد: «إِنَّ هؤُلاءِ لَیَقُولُونَ `إِنْ هِیَ إِلاّ مَوْتَتُنَا اَلْأُولی وَ ما نَحْنُ بِمُنْشَرِینَ» [2]. خلاصه ی حرفشان این است كه قیامتی و حشری و نشری در كار نیست، جز همین مردن كه یك امر واقع شدنی است چیز دیگری نیست، مردن است و دیگر بعد از مردن حیات و زنده شدن و این چیزها در كار نیست. انكار صریحی بود از قیامت. بعد از دو آیه، این آیه ای كه الآن قرائت كردیم

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 641

آمده است. این آیه در واقع برهان بر وجود قیامت است، برهان بر قیامت و معاد از طریق توحید، كه این مطلب مكرر در آیات قرآن به عبارات مختلف آمده است.

قرآن این طور می فرماید: ما عالم را به باطل نیافریده ایم، به حق آفریده ایم. ما در خلق آسمانها و زمین نخواسته ایم كه لاعب باشیم، بازی كنیم، لعبی در كار نیست، عبثی در كار نیست. این چند تعبیر در قرآن آمده است. در خلقت، باطل در كار نیست، حق است، این آسمان و زمین به حق آفریده شده اند نه به باطل. ما كه خلق كننده هستیم در خلق عالم لاعب یعنی بازی كننده نبوده ایم. «أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناكُمْ عَبَثاً وَ أَنَّكُمْ إِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ» [3](باز كلمه ی «عبث» آمده است) شما خیال كرده اید كه مرجوع نمی شوید پس عبث آفریده شده اید؟ این چند كلمه همه در مورد قیامت آمده، یعنی قرآن این طور می گوید كه اگر قیامتی نباشد معنایش این است كه هستی بر باطل است، هستی بازیچه است، هستی بیهودگی است. اما در اینجا كلمه ی «لاعب» آمده است: «وَ ما خَلَقْنَا اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما لاعِبِینَ » .

[1] . دخان / 38- 42.

[2] . دخان / 34 و 35.

[3] . مؤمنون / 115.