امضای او یكی از مبادی شناخت اسلام است. و اما از نظر الهام گیری، به جهت اینكه انسان یعنی قلب انسان همواره تحت تأثیر احساس است. كتاب و گفتار خشك و منطقی حداكثر این است كه فكر را قانع كند اما احساس و علاقه را برنمی انگیزد، برخلاف روحیه و شخصیت و اخلاق كه دلها را مسخر می كند. به طور كلی وقوف و شنیدن سرگذشت مردان بزرگ بیش از هر عامل دیگر به دلها گرمی و نشاط می دهد و همتها را و اراده ها را برمی انگیزد. .

3. [ویژگی ] پیغمبر اكرم از لحاظ اخلاق این بود كه جامع بود همان طور كه سخنش جامع بود، مثلاً در آنِ واحد هم نرم بود و هم صلب، در مسائل شخصی نرم بود و در مسائل اصولی صلابتی داشت مثل پولاد. .

هم مرد جنگ و سیاست و كشمكشهای نظامی بود و هم مرد معنویت و عبادت و پارسایی. با آنكه در كشمكشهای نظامی همیشه وارد بود، آرامش و صفای معنوی را از دست نمی داد. لهذا نماز را بیش از هر چیز دیگر دوست می داشت. داستان ام سلمه و داستان عایشه و نماز شب آن حضرت و استغفارهای زیادش. .

از افراط و تفریط فوق العاده بركنار بود. در عین اینكه مردم را از دنیاپرستی و بنده ی پول و ثروت و یا شكم و دامن بودن منع می كرد، اجازه نمی داد اصحابش راه راهبان و ریاضت كشان را پیش بگیرند.

از لهو و بیعاری بیزار بود اما عبوس نبود، غالباً تبسمی بر گوشه ی لبش پیدا بود. .

در بدن نیز متوسط و معتدل بود، نه زیاد بلند بود و نه زیاد كوتاه، نه زیاد چاق بود و نه زیاد لاغر: كان بادِناً متماسكاً، نه زیاد سفید بود و نه زیاد سیاه.

او چه چیز را دوست می داشت و از چه چیز تنفر داشت؟ :

یك سلسله چیزها را دوست می داشت و از یك سلسله چیزها نفرت داشت. نماز، بوی خوش، لذت حلال، گرسنگی، تواضع، همنشینی با فقرا و بردگان و اسیران، سادگی و خفت مؤونه را دوست داشت. اما بت، تكبر، تبعیض و اشرافیت، تكلف و تعین، مداحی و

جلد نهم . ج9، ص: 35

چاپلوسی را دشمن می داشت. شعر را نیز خودش برای خودش دوست نمی داشت. .

سالم بود، مریض نمی شد. .

زندگی و رفتار و خصوصیات اخلاقی اش گرم كننده ی دلها و الهام بخش محبت، معنویت، قدرت، خلوص، استقامت، بلندی اندیشه بود. .

4. برای زندگی رسول اكرم و كشف خلق و خویش بهترین راه این است كه ببینیم او چه چیز را دوست می داشت و با چه چیز دلبستگی داشت و از چه چیز متنفر بود و نسبت به چه چیزهایی بی تفاوت بود. .

معمولاً درباره ی شخصیتها كه بحث می شود امور مورد علاقه و امور مورد تنفر آنها ذكر می شود، مثلاً فلان شخصیت اسب سواری یا فلان نوع موسیقی یا خلوت و انزوا یا فیلم و سینما یا مطالعه و كتاب (آنهم چه نوع كتاب، مثلاً سرگذشت قهرمانهای نظامی و یا قهرمانهای علمی و یا قهرمانهای معنوی و یا كتب ادبی و شعر را و یا نوع دیگر را) یا زندگی خانوادگی را (مثل امام حسین كه می فرمود خلوت با همسر و دخترم را دوست می دارم) یا جنگ و نبرد را یا ورزش را، پیاده روی را، و حتی چه نوع غذا را، سحرخیزی را [دوست دارد. ] به هر حال یك كلید خوب برای راه یافتن به درون شخصیت افراد این است كه ببینیم چه چیزهایی را دوست دارد و از چه چیزهایی تنفر دارد و نسبت به چه چیزهایی بی تفاوت است، نسبت به چه چیزهایی حساسیت نشان می دهد، چه چیزهایی برایش جالب است و چه چیزهایی برایش جالب نیست، چه چیزهایی تحسین و اعجاب او را برمی انگیزد و چه چیزهایی برایش بی اهمیت است. .

مثلاً از علاقه به ورزش، تیراندازی، شنا، سحرخیزی، پیاده روی و حتی از علاقه به بعضی غذاها و تنفر از بعضی دیگر كم و بیش می توان به درون شخصیت اشخاص راه یافت و معمای شخصیت آنها را حل كرد، از جمله اینكه چه اشخاصی برای او جالبند و چه

جلد نهم . ج9، ص: 36

اشخاصی برایش جالب نیستند، به چه طبقه ای گرایش دارد، از معاشرت چه اشخاصی لذت می برد؟ .

چیزهایی كه رسول اكرم دوست می داشت: .

الف. نماز(. . . و قرة عینی فی الصلوة)، سحرخیزی، خلوت، مناجات (برخلاف اهل غفلت و اصحاب ماده) .

ب. عطر و نظافت- الطیب(برخلاف روش مسیحیان اولیه) .

ج. لذت حلال از زن- النساء.

د. گرسنگی، روزه، افطار به كم (برخلاف شكم پرستان) .

هـ. تواضع، ابتدا به سلام، دوزانو نشستن، تكیه نكردن، متكبرانه راه نرفتن (برخلاف قدرت طلبان) .

و. معاشرت با فقرا و مستضعفها و بلكه فقر را: اللّهم أحینی مسكیناً و امتنی مسكیناً(برخلاف افزون طلبان) .

ز. سادگی و خفّت مؤونه در زندگی: كان رسول اللّه خفیف المؤنة. (برخلاف تجمل طلبان) .

ح. فرزندان خود را (برخلاف قسی القلبان و بی عاطفه ها) .

ط. اصحاب را (برخلاف استعبادگران) .

ی. تفكر را (برخلاف ضد عقل ها از قبیل برخی متصوفه) .

یا. عدالت را (برخلاف اهل تبعیض نظیر ارسطو و غیره) .

یب. كار را (برخلاف بیكاران و بیعاران) .

یج. همكاری و تعاون در خدمات را- داستان پیمان نامه ی ابن جدعان (بیعة الفضول) .

آنچه تنفر داشت: .

الف. بتها را به دلیل توحید و حق پرستی.

ب. تكبر، به دلیل روحیه ی تواضع و ضد برتری طلبی و قدرت نمایی.

ج. تبعیض و اشرافیت را، برخلاف روحیه ی ارسطویی.

د. تكلف و تعین و تجمل، به دلیل سادگی [] .

هـ. مداحی و چاپلوسی را، به دلیل روح تواضع و روح پرهیز از

جلد نهم . ج9، ص: 37

حقارت دیگران.

و. سیری و پر كردن شكم، به دلیل صفای فكر و صفای قلب و پرهیز از سكر به انواعش.

ز. بیكاری و بطالت را: اللّهم انی اعوذ بك من الكسل و الفشل.