1. این حدیث تواتر معنوی دارد. معنی ای كه متواتر است و بیشتر در روایتها همین الفاظ آمده است این است: .

انی تارك فیكم الثقلین كتاب اللّه و عترتی، ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا ابداً، لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض. .

در شماره ی چهارم از سال دوم مجله ی رسالة الاسلام، ناشر افكار دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة، مقاله ای نشر شد و حدیث را به این صورت نقل كرده بود: انی تارك فیكم الثقلین كتاب اللّه و سنتی. همان وقت به امر مرحوم آیت اللّه بروجردی یكی از فضلای قم به نام آقا شیخ قوام الدین قمی وشنوه ای رساله ای نوشت تحت عنوان «حدیث الثقلین» و فرستاد به دارالتقریب، دارالتقریب این رساله را مستقلاً چاپ كرد. .

در آن رساله مأخذ این حدیث در كتبصحاحومسانیدوسننو همچنین نقل این حدیث در تفاسیر و سیر و تواریخ و كتب لغت به مناسبات مختلف، مثلاً در تفاسیر به مناسبت آیه یسنفرغ لكم ایّه الثقلان و یا آیه ی اعتصام و یا آیه ی مودت و آیه ی تطهیر و در لغت به مناسبت ماده ی «ثقل» و امثال اینها ذكر شده است. .

از جمله می گوید: .

درصحیح مسلمجزء هفتم، ص 122 وسنن ترمذیجزء دوم، ص 307 وسنن دارمیجزء دوم، ص 432 ومسند احمدجزء 3، ص 14 و 17 و 26 و 59 و جزء چهارم، ص 366 و ص 371 و جزء پنجم، ص 182 و 189 ومستدرك حاكمجزء سوم، ص 109 وطبقات ابن سعدجزء 4، ص 8 واسدالغابةجزء دوم، ص 12 و جزء سوم، ص 147 وشرح نهج البلاغهابن ابی الحدید، ص 130 در معنی عترت. 2. كلمه ی «ثقلان» در قرآن به جن و انس گفته شده. باید دید به چه مناسبت در این حدیث به كار رفته است. .

در این حدیث چند نكته هست: .

یكی اینكه چرا به این دو چیز ثَقَل گفته شده است؟ .

دیگر اینكه چرا قرآن ثقل اكبر و اهل بیت ثقل اصغر گفته شده است؟ یا در برخی تعبیرات است كه: احدهما اعظم من الآخر. در بعضی احادیث است كه سؤال شد: و ما الثقلان؟ قال صلی الله علیه و آله: كتاب اللّه طرفه بید اللّه و طرفه بایدیكم و الثقل الاصغر عترتی. در بعضی روایات است: فانهما حبلان لاینقطعان الی یوم القیامة. .

مطلب سوم كه عمده است این است كه پیغمبر اكرم فرمود: این دوتا از هم جدا نمی شوند. مقصود این نیست كه اینها خودشان راهشان را از هم جدا نمی كنند، از هم قهر نمی كنند و بین آنها اختلاف و جنگ و جدال پیدا نمی شود. مقصود این است: تمسك به اینها از یكدیگر تفكیك نمی پذیرد. هركه بخواهد «حسبنا كتاب اللّه» بگوید آنچنان كه عمر در صدر اسلام گفت و یا «حسبنا ما روی لنا من اهل البیت» بگوید آنچنان كه اخباریین ما گفتند و عملاً غالب علمای شیعه چنین اند و بخواهند به این وسیله میان آنها تفكیك كنند، بدانند كه میسر نیست. .

مطلب چهارم تضمین رسول اكرم است كه اگر به این دو ثَقَل دقیقاً متمسك شوید، هرگز گمراه و بدبخت نخواهید شد. .

انحراف و انحطاط مسلمین از آنجا شروع شد كه میان ایندو خواستند تفكیك كنند. .

اكنون خوب است درباره ی تفكیك ناپذیری آنها بحث كنیم. چرا آورنده ی یك شریعت و قانون و كتاب آسمانی، غیر از آن شریعت چیز دیگر را نیز ضمیمه می كند؟ .

این مسئله به عمیق بودن قرآن و نیازمند به مفسر بودن شریعت [مربوط] است. در مقام تمثیل باید گفت یك وقت هست كه ما یك وسیله ی ساده ای از یك كشوری وارد می كنیم، مثلاً پارچه و یا كفش ویا ظروف وارد می كنیم. دیگر نیازی به افرادی كه همراه آنها باشند و به ما یاد بدهند نداریم. پارچه است می دوزیم، ظرف است استفاده می كنیم، كفش و كلاه است می پوشیم. اما یك وقت هست كه یك كارخانه وارد می كنیم. حتماً باید متخصص از خود آنجا برای نصب و اداره بیاید برای مدت زیادی كه مردم بومی یاد بگیرند. یا مثلاً سلاحهای مدرن جنگی فرستاده می شود. حتماً باید تكنسینهایی هم همراه آنها بفرستند و سالیان دراز به آنها تعلیم بدهند و آنها هم دقیقاً تعلم كنند تا یاد بگیرند. .

شنیدیم كه فرانسه هواپیماهای میراژ به لیبی فروخت ولی گفته شد كه خود خلبانان لیبی حداقل تا دوسال نمی توانند از اینها استفاده كنند. .

مسئله ی امامت به معنی مرجعیت دینی در اسلام كه پیغمبر اكرم در این حدیث متواتر فرموده است، جز این نیست كه برای تفسیر قرآن و فهم قرآن و هدفهای آن و توضیح و تشریح اهداف و معارف آن و مقررات آن و اخلاق آن، فهم ساده ی عرفی- كه هركه زبان عربی می داند پس كافی است- [كافی ] نیست. لهذا دیدیم كه چه انحرافها پیدا شد، از قبیل قول به تجسیم كه: انكم سترون ربكم یوم القیامة كما ترون القمر لیلة البدر. .

«حسبنا كتاب اللّه» این طور نتیجه می دهد كه نتیجه اش اشعری گری است و یا اعتزال است كه هر دو مكتب، مكتب انحرافی بود. .

پس ائمه در واقع تكنسینهای قرآن هستند در خارج از كشور ظاهر و محسوس، كه علمشان علم افاضی و لااقل تعلیمی خصوصی است. علی علیه السلام در ذیل جمله های خطاب به كمیل فرمود: .

هجم بهم العلم علی حقیقة البصیرة و باشروا روح الیقین و استلانوا ما استوعره المترفون و انسوا بما استوحش منه الجاهلون. ایضاً در خطبه ی 2نهج البلاغهمی فرماید: .

هم موضع سرّه و لجأ امره و عیبة علمه و موئل حكمه و كهوف كتبه و جبال دینه، بهم اقام انحناء ظهره و اذهب ارتعاد فرائصه. . . لایقاس بآل محمد صلی الله علیه و آله من هذه الامة احد و لایسوّی بهم من جرت نعمتهم علیه ابداً. هم اساس الدین و عماد الیقین، الیهم یفی ء الغالی و بهم یلحق التالی و لهم خصائص حق الولایة و فیهم الوصیة و الوراثة. .

ایضاً در خطبه ی 4 می فرماید: .

بنا اهتدیتم فی الظلماء و تسنّمتم العلیاء و بنا انفجرتم عن السرار، وقر سمع لم یفقه الواعیة. . . .

ایضاً در خطبه ی 145: .

و لن تأخذوا بمیثاق الكتاب حتی تعرفوا الذی نقضه و لن تمسكوا به حتی تعرفوا الذی نبذه، فالتمسوا ذلك من عند اهله فانهم عیش العلم و موت الجهل، هم الذین یخبركم حكمهم عن علمهم و صمتهم عن منطقهم [1]و ظاهرهم عن باطنهم، لایخالفون الدین و لایختلفون فیه [2]، فهو بینهم شاهد صادق و صامت ناطق. .

ایضاً خطبه ی 237:

هم عیش العلم و موت الجهل، یخبركم حلمهم [3]عن علمهم و ظاهرهم عن باطنهم و صمتهم عن حكم منطقهم، لایخالفون الحق(ای العصمة)و لایختلفون فیه(ای العلم الصافی المصیب).

هم دعائم الاسلام و ولائج الاعتصام، بهم عاد الحق فی نصابه و انزاح الباطل عن مقامه و انقطع لسانه عن منبته، عقلوا الدین عقل وعایة و رعایة لا عقل سماع و روایة، فان رواة العلم كثیر و رعاته قلیل. .

ایضاً خطبه ی 145: .

و انه سیأتی علیكم من بعدی زمان لیس فیه شی ء اخفی من الحق و لا اظهر من الباطل. . . فالكتاب یومئذ و اهله طریدان منفیان و صاحبان مصطحبان فی طریق واحد لایؤویهما مؤو، فالكتاب و اهله فی ذلك الزمان فی الناس و لیسا فیهم، و معهم و لیسا معهم. . .

---