در
الامام الصادقجلد 1، صفحه ی 38 می نویسد: یك نوبت منصور
خواست امام را از نظر اینكه خیال قیام دارد یا ندارد آزمایش كند.
مردی به نام ابن مهاجر را خواست و پولی به او داد و گفت: به مدینه
برو و عبداللّه بن الحسن و جعفر بن محمد را ملاقات كن و به آنها بگو
من مردی غریب از اهل خراسانم و از شیعیان شما هستم، گروهی از
جلد نهم . ج9، ص: 351
شیعیان شما مرا. . .
[1]
1. حوزه ی امام صادق و ابتدای حوزه ها از آن عصر. حوزه های
امروز امتداد آن حوزه است. .
2. جنگ عقاید و جنگ ایدئولوژیك در آن عصر و جبهه ی علمی و
فرهنگی اسلامی، احتجاجات و استدلالات عالی با دهریین.
3. تاریخ معاصر آن حضرت.
4. سكوت و ترك قیام و بی اعتنایی به نفس زكیه و بی اعتنایی به
نامه ی ابوسلمه ی خلاّل (وزیر آل محمد) و تخطئه ی روش زید (احیاناً) .
5. دو نهضتی كه اثرش باقی است: نهضت سیفی و خونین و سرخ
حسینی و نهضت فكری قلمی صادقی، بلكه امام صادق دو جبهه را
اداره می كرد. .
6. حوادث سیاسی و حوادث اجتماعی و پیچیدگیها و ابهامهای
فكری و روحی در عصر امام صادق و جهاد در جبهه ی جنگ عقاید.
7. نهضت فكری و علمی عظیم آن عصر و پیدایش نحله ها و
مذهبهای اعتقادی و عملی، كلامی، فقهی.
8. احتجاجات عبدالكریم بن ابی العوجاء و ابوشاكر دیصانی و
ابن المقفع و جعد بن درهم و زندیق مصری و طبیب هندی.
9. سؤال و جواب عمرو بن عبید و واصل بن عطا در كلام با امام.
10. سؤال و جواب فقهای عصر نظیر ابوحنیفه و مالك و سفیان و
قتاده.
11. سؤال و جواب مفسران مثل قتاده و غیره.
12. سؤال و جواب متصوفه مثل سفیان ثوری و غیره (ایضاً یهود،
نصاری، مجوس، مانویه، ایضاً خوارج) .
13. اعتراف به رسمیت شیعه برای این است كه شیعه دارای
فرهنگی عمیق و كتب نفیس است كه همه مولود ایمان و شور مذهبی
جلد نهم . ج9، ص: 352
است و اتهام سیاسی به آن نمی چسبد. پس به رسمیت شناختن
امروز شیعه مولود طرز كار آن روز امام صادق است. .
14. جبهه ی سیاسی و شكل نو از جهاد.
15. مشابهت عصر ما با عصر امام صادق و عصر امام حسین.
16. از تقوا و عبادت اصحاب امام و اخلاصی كه به امام داشتند،
عمق تأثیر و نفوذ مكتب امام معلوم می شود. .
17. هر نهضت اجتماعی نیازمند به پشتوانه ای از نهضت فكری و
علمی و فرهنگی و ایدئولوژیك است و اگرنه نظیر خوارج می شود و
انقراض [پیدا می كند. ] این پشتوانه است كه این نهضت را حفظ
می كند و نگهداری. .
18. اختلاف روش فقهی شیعه با مذهب رأی و قیاس و با مذاهب
اهل حدیث.
19. عصر امام صادق عصر انعقاد نطفه ی فرهنگی و جهت فكری و
اعتقادی بود. .
20. امام صادق و آگاهی به زمان خود.
21. احترام بیشتر امام از هشام بن حكم به علت اهل معقول بودن
واهل دفاع از عقیده و ایمان بودن، برعكس عصر ما.
22. شیعه و فلسفه و حركت عقلی.
23. دو قیام جاوید، یكی سیفی و شمشیری و دیگر فرهنگی و
قلمی كه تشیع و بلكه اسلام مدیون این دو قیام است و هركدام قیامها
به دنبال خود آوردند. .
24. عصر عباسی از نظر سیاست، اقتصاد، فرهنگ، اجتماعی
(اختلاط نژادها) .
از نظر سیاست: سیاست عمومی و نه عربی بنی العباس، حفظ
تعادل میان نیروها، نیرنگ بازی و به جان هم انداختن، اتكا به نسب با
پیغمبر و خلافت برحق نه انتخاب و مردم بلكه انتساب.
از نظر اقتصاد: توسعه و مبادلات عظیم.
از نظر فرهنگ: ترجمه ی آثار یونانی، هندی. .
جلد نهم . ج9، ص: 353
از نظر اجتماعی: اختلاط نژادها (غلبه ی عنصر فارسی، تركی) ،
ایضاً جنگ عقاید، حریت عباسی در حدود
[1] [در نسخه ی اصل دستنویس مطلب به همین صورت است. ]