صدرالمتألهین در جلد اول
اسفار، صفحه ی 244 بعد از اینكه
می گوید اثبات حدوث عالم از راه حركت در جوهر منحصر است به
این كتاب، می گوید: .
و اقرب ما وقع الاحتجاج به فی هذا الموضع قول بعض
المتقدمین من النصاری و هو ان العالم متناهی القوة و كل متناه
القوة متناه البقاء فیستحیل ان یكون ازلیاً. .
بعد خودش به بحثی در اطراف این مطلب با شیخ اشراق
می پردازد. .
ظاهر این است كه این نظریه و نظریه ی حركت در جوهر با نظریه ی
جلد هشتم . ج8، ص: 150
جدید راجع به كاهش نیرو در جهان بستگی دارد. باید در اطراف آن
تحقیق كرد، آیا بازگشت ایندو به یك اصل نیست
[1]؟ .
ایضاً راجع به نظریه های چهارگانه ی متكلمین قدیم، علمای جدید،
حكمای الهی، فلاسفه ی مادی راجع به حدوث و قدم، رجوع شود به
دفتر دروس املایی سال دوم معقول در سال 39- 40. .
ایضاً رجوع شود به اشعار نظیری نیشابوری در ورقه ی
.
[1] رجوع شود به كتاب
جهان بینی علمیبرتراند راسل، این بحث عالی طرح شده
است.