صحبت امروز ما درباره مسئله نسبیت اخلاق است. باید به این صورت سؤال كرد كه آیا اخلاق مطلق است یا نسبی؟ یعنی اگر یك خوی یا خصلت و یا یك فعل به عنوان اخلاقی توصیه می شود آیا این، امر مطلقی است؟ یعنی یك خصلت كه اخلاقی هست، برای همه وقت و برای همه كس و در همه شرایط، اخلاقی است؟ و یا یك فعل كه آن را فعل اخلاقی می نامیم، نسبت به همه افراد و در همه شرایط و در همه زمانها فعل اخلاقی است، آنچنان كه مثلاً می گوییم عدد 4 دو برابر عدد 2 است؟ یا اینكه نه، نسبی است؟ اگر گفتیم نسبی است، یعنی هیچ خصلتی و هیچ خویی و همچنین هیچ فعلی را به عنوان فعل اخلاقی نمی توان به طور مطلق توصیه كرد و آن را در همه زمانها و در همه مكانها و در همه شرایط و برای همه افراد صادق دانست.

این مسئله بالخصوص برای ما به موجب وابستگی مان به اسلام لازم است طرح شود، زیرا دین مقدس اسلام- همان طور كه علمای قدیم ما گفته اند- مجموعه دستورهایش سه بخش اساسی است: یك بخش عقلیات یا فكریات است كه از آنها به «اصول عقاید» تعبیر می شود، بخش دوم نفسیات است كه از آنها به «اخلاق» تعبیر می گردد، و بخش سوم بدنیات یا فعلیات است كه از آنها به «احكام» تعبیر می شود. بخش اخلاق بخش فوق العاده مهمی است. در خود قرآن كریم یك سلسلهتوصیه ها و دستورها دستورهای اخلاقی است، و از طرفی می دانیم كه دین اسلام خصوصیتی دارد و آن مسئله خاتمیت و مسئله جاودانگی است و این امر ملازم است با اینكه ما اخلاقیات را مطلق بدانیم یا لااقل به صورت سؤال مطرح كنیم كه آیا اینكه دستورهای اسلام در این باب جنبه جاودانگی دارد، لازمه اش این است كه ما اخلاق را مطلق بدانیم یا این امر با نسبیت اخلاق هم سازگار است؟ اولاً ما باید مطلب را حل كنیم كه آیا اخلاق مطلق است یا نسبی، و بعد برویم سراغ اسلام و ببینیم دستورهای اسلام درباره اخلاق چگونه است، آیا مطلق است یا نسبی؟ این مسئله بستگی زیادی دارد با مسئله پیشین در باب معیار فعل اخلاقی.

بنا بر بعضی از آن نظریات، اخلاق مطلق است نه نسبی، و بنا بر بعضی دیگر اخلاق نسبی است. ما یك یا دو نظریه را كه در آنجا باید ذكر می كردیم ذكر نكردیم. ابتدا آنها را ذكر می كنیم و بعد این مسئله را توضیح می دهیم.