در سنت اسلامی و بالخصوص در روایات شیعی نیز به عقل و تعقل اهمیت زیادی داده شده است، و یكی از مزایای روایات شیعی بر روایات غیر شیعی اهتمام بیشتری است كه در روایات شیعی به عقل شده و به آن تكیه گردیده است و به همین دلیل نویسندگان اجتماعی امروز حتی اهل تسنن اعتراف دارند كه در دوره اسلام، عقل شیعی همیشه قویتر از عقل سنی بوده است. احمد امین كتاب معروفی دارد به نام فجر الاسلام و ضُحَی الاسلام و ظُهر الاسلام و یوم الاسلام كه فجر الاسلام یك جلد است، ضحی الاسلام سه جلد، ظهرالاسلام چهار جلد و یوم الاسلام یك جلد، و مجموعا نُه جلد می شود. كتاب، خیلی فنی است و البته از نظر شیعه دارای نقاط ضعف فراوانی است و حتی عده ای آن را یك كتاب ضد شیعی تلقی می كنند، ولی از نظر علمی بدون شك از كتابهای بسیار پرمغز است. او با اینكه معروف است كه ضد شیعی است، در این كتاب به این جهت اعتراف دارد كه عقل شیعی عقل استدلالی است و در تمام ادوار عقل شیعی استدلالی تر بوده است، و می خواهد این جور توجیه كند كه علت اینكه عقل شیعی استدلالی تر است این است كه اینها بیشتر متوجه تأویلات بوده اند. ولی واقع مطلب این است كهسرمنشأ این امر، ائمه شیعه هستند كه مردم را بیشتر دعوت به تعقل وتفكر كرده اند.

می گوید: مثلاً فلسفه در دوره اسلامی در میان شیعه شكفته است و در میان اهل تسنن نشكفت. در مصر فلسفه وجود نداشت تا وقتی كه مصر شیعه شد؛ شیعه كه شد، فلسفه آمد. بعد تشیع كه از مصر رفت فلسفه هم ضعیف شد، و نبود تا در قرن اخیر كه یك سید شیعی (سیدجمال را نام می برد) به مصر آمد و دومرتبه بازار فكر رونق گرفت. و بعد تعبیر شیرینی دارد، می گوید: «وَ الْحَقُّ اَنَّ الْفَلْسَفَةَ بِالتَّشَیُّعِ اَلْصَقُ مِنْها بِالتَّسَنُّنِ. و به طور كلی عقل شیعی استدلالی تر است. » ریشه اش- كه شاید او توجه نداشته- این است كه در سنت شیعی بیش از سنت سنی به این مسئله اهمیت داده شده است. سنیها كه از ابتدا دو دسته شده اند: معتزله و اشاعره، با هم اختلاف داشته اند. معتزله بیشتر طرفدار عقل بوده اند و اشاعره طرفدار تعبّد. شیعه با معتزله همگام بود. اختلاف نظر با معتزله داشت ولی در اصول با یكدیگر همگام بودند، و وجه مشترك ایندو این بود كه هر دو برای عقل و استدلال ارزش و احترام قائل بودند. در روایات شیعی تعبیرات عجیبی درباره عقل است كه این تعبیرات را در كتب سنی پیدا نمی كنیم. در كتب شیعی مثل كافی، بحار و دیگر كتابهایی كه دوره حدیث هستند، كتابها از «العقل و الجهل» شروع شده و اول «كتاب العقل و الجهل» را می آورند، بعد كتاب التوحید، كتاب النبوة، كتاب الحجة و. . . اولین كتابی كه افتتاح می شود كتاب العقل و الجهل است، و البته جهل در برابر عقل قرار می گیرد كه توضیحش را عرض می كنم. ما می بینیم كه روایات شیعه احترام و ارزش عجیبی برای عقل و حجّیت عقل قائل است.