بحث ما درباره عوامل تربیت بود. درباره چند عامل بحث كردیم و حال دنباله بحث: یكی از عواملی كه خیلی ساده است ولی شاید كمتر به آن توجه می شود، عامل كار است. كار از هر عامل دیگری اگر سازنده تر نباشد، نقشش در سازندگی كمتر نیست. انسان این جور خیال می كند كه كار اثر و معلول انسان است، پس انسان مقدم بر كار است؛ یعنی چگونگی انسان مقدم بر چگونگی كار و چگونگی كار تابع چگونگی انسان است و بنابراین تربیت بر كار مقدم است، ولی این درست نیست.

هم تربیت بر كار مقدم است و هم كار بر تربیت؛ یعنی ایندو، هم علت یكدیگر هستند و هم معلول یكدیگر. هم انسان سازنده و خالق و آفریننده كار خودش است، و هم كار (و نوع كار) خالق و آفریننده روح و چگونگی انسان است.