`تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ. `لَیْسَ لَهُمْ طَعامٌ إِلاّ مِنْ ضَرِیعٍ. `لا یُسْمِنُ وَ لا یُغْنِی مِنْ جُوعٍ. `وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناعِمَةٌ. `لِسَعْیِها راضِیَةٌ. `فِی جَنَّةٍ عالِیَةٍ. `لا تَسْمَعُ فِیها لاغِیَةً [1].

سوره مباركه غاشیه است كه باز از سُوَر مكیه قرآن است و مانند اغلب سوره های مكیه دارای آیاتی است كوتاه كوتاه، در آهنگِ انذار و بیم دهندگی و ناظر به انسان و گناهان انسان در دنیا از یك طرف و به آثار گناهان در آخرت از طرف دیگر. با استفهام و پرسش آغاز می شود و مكرر گفته ایم كه استفهام یا الفاظی كه به صورت سؤال مطرح می شود حالت ابتدایی اینها (یعنی وقتی كه یك عنایت فصاحت و بلاغتی در كار نباشد) همان سؤال عادی است. سؤال عادی یعنی یك كسی از كس دیگر چیزی را می پرسد كه نمی داند، برای اینكه بداند. ولی این در حال عادی است یعنی یك سؤال ساده به این صورت است. انسان به منظورهای خاصی [نیز از سؤال استفاده می كند. ] گاهی می خواهد یك مطلب را خیلی با قوّت و نیرو وارد ذهن طرف كند، به جای این كه مطلب را به او القا كند می خواهد از خود او اقرار بگیرد. یا می خواهد تعجب او را برانگیزد. یعنی منظور، سؤال نیست كه از او جوابی بخواهد، منظورْ بیشتر این است كه مثلا تعجب طرف را برانگیزد یا

مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 518

اقرار از او بگیرد.

به عنوان مثال، در یك جلسه ای كه عده ای حضور دارند، میان شما و یك نفر مجادله ای می شود، بعد آن شخص بر خلاف انتظار از كوره در می رود، حرفهایی را كه نباید بزند می زند.

جلسه تمام می شود. بعد شما در كوچه به یكی از حضار كه او هم در آنجا بوده می رسید و می گویید: دیدی او با ما چه كرد؟ معلوم است كه او آنجا بوده و دیده، چشمهایش باز بوده گوشهایش هم باز بوده. دیده كه او چه كرده، و شنیده كه چه گفته است. انسان در حال عادی وقتی كه این «آیا دیدی» را به صورت سؤال ذكر می كند سؤال واقعی است. ولی در یك چنین حالی وقتی می خواهد اظهار تعجب كند یا می خواهد اقرار بگیرد یا می خواهد این حرف خودش را از زبان طرف بشنود، به صورت سؤال مطرح می كند: دیدی چه گفت؟ دیدی این آدم چه كرد؟

خطاب به پیغمبر اكرم است: هَلْ أَتاكَ حَدِیثُ اَلْغاشِیَةِآیا داستان آن حقیقت فراگیرنده به تو رسیده است؟ آیا داستان قیامت به تو رسیده است؟ مسئله این نیست كه از پیغمبر سؤال كنند كه آیا به تو رسیده یا نرسیده، مسئله این است كه تعجب هر شنونده ای را برانگیزند كه این چه داستان بزرگی است! كأنه این داستان بزرگ آیا به گوشَت خورده است؟ به ظاهر پیغمبر مخاطب است و در باطن همه انسانها: ای انسان آیا آن داستان بزرگ، داستان آن شی ء فراگیرنده به تو رسیده است؟

[1] - . غاشیه/1- 11.